Samen sterk voor een schone en veilige woonomgeving

Wat is een vervuild huishouden? 

“Een vervuild huishouden gaat verder dan een rommelige woning. Het betreft huishoudens waar hygiëne en soms ook verzameldrang problematisch zijn geworden. Soms zijn deze huizen nagenoeg onbewoonbaar door de hoeveelheid spullen. Dit maakt schoonmaken onmogelijk en vergroot de kans op infecties.”, aldus Nicole van Erp. Deze situaties kunnen onveilig zijn, niet alleen voor de bewoners maar ook voor hulpverleners en omwonenden. Dat is zeker het geval als er brandgevaarlijke omstandigheden ontstaan. 

Oorzaken van een vervuild huishouden 

Er zijn veel factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van een vervuild huishouden. Ankie Lempens: “Denk daarbij aan geheugenproblemen, een psychiatrische aandoening, middelenmisbruik, en fysieke of verstandelijke beperkingen. Ook kan verlies van een dierbare of eerdere ervaringen met verwaarlozing een rol spelen.” Dit soort problemen komen in de regel vaker voor bij mannen en bij alleenstaanden. Het onderzoeken van de situatie vereist dus een brede, open benadering. 

Wat kun je doen bij (vermoeden van) een vervuild huishouden? 

De handreiking biedt een gestructureerde aanpak in vijf stappen. Hierbij speelt contact maken en vertrouwen winnen van de cliënt een centrale rol. 

1. Onderzoek het signaal: Bouw als hulpverlener een vertrouwensband op met de cliënt en zorg voor een open, compassievolle benadering. Vaak zijn dit gevoelige gesprekken, waarin de menselijke maat en respect voor cultuurverschillen essentieel zijn. 

1. Bespreek de situatie met de cliënt: Leg uit waarom je je zorgen maakt, zowel voor zijn of haar welzijn als voor de veiligheid van de omgeving. Hierbij helpt het om ook je eigen werkuitdagingen te delen, zodat de cliënt inzicht krijgt in de noodzaak van veranderingen. 

1. Leg de situatie voor aan je team of andere professionals: Zoek tijdig hulp om te bepalen hoe je het best kunt handelen, zeker als er risico’s zijn die je niet alleen kunt oplossen. Je kunt hiervoor een collega, een team binnen de GGD of GGZ raadplegen. 

1. Analyseer de situatie samen met de cliënt en bespreek oplossingen: Probeer samen een compromis te vinden. Maak duidelijke afspraken en leg deze vast. Hiermee creëer je structuur voor de cliënt en jezelf. 

1. Maak een afweging als de cliënt niet wil meewerken: Niet elke cliënt is bereid of in staat tot verandering. In deze gevallen is het essentieel om te overwegen of ingrijpen echt noodzakelijk is, en of de gekozen aanpak proportioneel (in verhouding tot de risico’s) en effectief is. 

Handvatten voor communicatie met cliënten, naasten en collega’s 

Naast bovenstaande stappen, bieden de handreiking en de Samenvattingskaart voor professionals  jou als hulpverlener concrete communicatietips om op een open en respectvolle manier met cliënten, naasten en collega’s in gesprek te gaan. Voor cliënten kan het bijvoorbeeld helpen om observaties zonder oordeel te delen, zoals “Ik merk dat er weinig ruimte is om te lopen,” of door subtiele handelingen, zoals het openen van een raam voor frisse lucht. Dit geeft cliënten ruimte om zelf te reageren, zonder zich beoordeeld te voelen. 

Bij naasten is erkenning van hun betrokkenheid belangrijk: “Het lijkt me lastig om te zien dat het niet goed gaat.” Een open, transparante houding helpt om hen actief te betrekken bij mogelijke oplossingen. Ook in het contact met collega’s is openheid waardevol, vooral als de situatie moeilijk bespreekbaar is. Het delen van ervaringen en het uitspreken van verwachtingen versterkt de samenwerking binnen het team en vergroot het draagvlak voor interventies. 

Tot slot: wees geduldig en blijf betrokken 

Lempens: “Werken met cliënten in een vervuild huishouden vergt geduld en doorzettingsvermogen. Niet iedere situatie verbetert snel of in de richting die je voor ogen hebt. De handreiking biedt houvast in moeilijke momenten en helpt je als zorgprofessional om gestructureerd, effectief en respectvol te werk te gaan. Zo kan een basis gecreëerd worden voor een schonere, veiligere leefomgeving voor de cliënten, de hulpverleners én de omgeving.”  

Wil je ook met de stappen en communicatietips aan de slag? Je kan de gratis handreiking en samenvattingskaart hier downloaden: Handreiking Vervuilde Huishoudens – Trimbos-instituut