Hoe zorg je als leerkracht voor veerkracht?

Deze blog is geactualiseerd op 23 augustus 2023.

“Op school ben je continu bezig met de leerling, maar een belangrijke vraag is ook: hoe gaat het met jezelf? Bouwen aan het welbevinden als collega’s, is het fundament.” – leerkracht basisschool

Werken in het onderwijs kan gepaard gaan met een hoge werkdruk en stress onder leraren en docenten, onder meer vanwege de hardnekkige lerarentekorten. Het is dus belangrijk om aandacht te hebben voor het welbevinden van leerkrachten. Leerkrachten en docenten die goed in hun vel zitten hebben minder stress. Ook zijn ze beter in staat les te geven en leerlingen op een goede manier te begeleiden. Werken aan welbevinden is immers onverminderd relevant, blijkt uit recent onderzoek. Dit thema komt regelmatig terug in gesprekken met onderwijspersoneel, Gezonde School-Adviseurs en gemeenten.

Leerkracht als rolmodel

Jelle Rommers staat voor de klas in groep 8. Hij werkte mee aan de recent ontwikkelde handreiking ‘Preventief werken aan welbevinden’ met concrete handvatten en inspiratie voor leerkrachten en docenten in het primair en voortgezet onderwijs. Leerkrachten en docenten staan centraal in de handreiking. Om leerlingen zo goed mogelijk te ondersteunen, is het welbevinden van de leerkracht zelf van groot belang. Het welbevinden van leerlingen is namelijk ingebed in het welbevinden van de leerkracht of docent. Het raamwerk van Viac & Fraser legt de verbinding tussen het welbevinden van de leerkracht en leerlingen.

Jelle Rommers gebruikt de handreiking ‘Preventief werken aan welbevinden’ zelf ook op school. De handreiking heeft hem bewuster gemaakt van de leerkracht als rolmodel: “Hoe doe je dat? Jezelf wel bevinden, emoties voelen, reguleren van emoties en woorden vinden voor emoties.” Jelle vertelt over de afscheidsperiode aan het einde van het schooljaar van groep 8. “Ik ervaar ook emoties. Ik moet leerlingen loslaten terwijl je een band met hen opgebouwd hebt. Ik probeer open hierover te zijn en te vertellen wat het met mij doet.”

Welbevinden binnen team

Het gaat niet alleen om het welbevinden van individuele leerkrachten of docenten, maar (juist) ook om welbevinden binnen een schoolteam. Leerkracht Jelle vertelt hoe er binnen zijn schoolteam concreet aandacht is voor het eigen welbevinden: “Als we vergaderen gaat het in eerste instantie over: hoe zit je erbij, waar loop je tegenaan. En: wat heb je nodig? Het gevoel dat je er niet alleen voor staat, is al helpend.”

Laura Stroo, schoolpsycholoog vanuit het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP), benadrukt het belang van sterke schoolteams als fundament voor goed onderwijs en welbevinden.

“Wat kunnen we als schoolteam doen om te kijken hoe het met ons zelf gaat? Als je als team veerkrachtig bent, gaat het ook beter met leerlingen. Als je het zelf normaal vindt om over welbevinden te praten, gaan je leerlingen dat ook doen.” – Laura Stroo (NIP)

Schoolleiders hebben een belangrijke rol in het bevorderen van welbevinden van hun personeel. Denk bijvoorbeeld aan ruimte bieden voor betekenisvolle professionele ontwikkeling; personeel zeggingskracht geven bij besluiten en veranderingen; en ervoor zorgen dat personeel zich gewaardeerd voelt. De kernvraag is: wat heeft dit schoolteam, op deze school, met deze leerlingen en deze ouders, in deze tijd nodig om aan de onderwijs- en ontwikkelbehoeften van leerlingen te voldoen om gestelde doelen te behalen? De praktijkkaart ‘Duurzaam investeren in welbevinden’ biedt scholen concrete stappen hiervoor.

Groot denken, klein doen

Veel scholen zijn al bezig met welbevinden. In tegenstelling tot het inzetten van losse initiatieven of programma’s, is het goed om stil te staan bij wat je ziet bij leerlingen en het schoolteam en hoe je hier structureel aandacht voor kan houden. Het uitgangspunt hierbij is: versterken wat goed gaat en aanpassen wat beter kan.

Ook met kleine dingen kun je veranderingen inzetten. Wetende dat we leven in een tijd met lerarentekort en hoge werkdruk, geeft Laura een aantal tips in het kader van ‘groot denken, klein doen’: “Denk bijvoorbeeld aan: morgen ga ik de pauze 5 minuten langer laten duren of we beginnen de dagstart met: hoe is het met jou? Of de eerste 20 minuten van de grote vergaderingen doen we wandelend buiten, en dan vraag je alleen: hoe hou je jezelf op de been?”

Meer informatie

• Alles over Welbevinden op School voor scholen, GGD en gemeenten
• Schrijf je in voor de nieuwsbrief en blijf op de hoogte van Welbevinden op School
• Alles over de Gezonde School-aanpak

Bronnen

• Cann, R. F., Riedel-Prabhakar, & Powell, D. (2021). A model of positive school leadership to improve teacher wellbeing. International Journal of Applied Positive Psychology, 6, 195-218. https://doi.org/10.1007/s41042-020-00045-5
• Onderwijskennis (2022). Welbevinden van het schoolteam. Van: https://www.onderwijskennis.nl/kennisbank/welbevinden-van-het-schoolteam
• Van Zundert, R. (2017). Heleschoolbenadering positieve psychologie. Tijdschrift positieve psychologie, 1, 72-80.
• Viac, C., & Fraser, P. (2020). Teachers’ well-being: a framework for data collection and analysis. OCED. https://dx.doi.org/10.1787/c36fc9d3-en

Over Welbevinden op School
Kinderen en jongeren ontwikkelen zich het beste als het goed met ze gaat. Als ze lekker in hun vel zitten en zichzelf kunnen zijn, en gezond en veilig opgroeien in een kansrijke omgeving. Kortom: als zij een hoge mate van welbevinden ervaren. Scholen spelen hierin een belangrijke rol. Leren lukt het beste als je je goed voelt, en omgekeerd helpt goed onderwijs leerlingen en studenten om beter in hun vel te zitten. De maatschappelijke urgentie om hier samen aan te werken is enorm. Er is dus werk aan de winkel, maar scholen hoeven dat niet alleen te doen. Welbevinden op school is er voor scholen die het welbevinden van hun leerlingen en studenten structureel willen bevorderen, en voor hun omgeving. Werk je op een basisschool, middelbare school of in het mbo? Of wil je bij een GGD of gemeente met dit onderwerp aan de slag? De kennis en tools van Welbevinden op School hebben hun basis in wetenschappelijk onderzoek. Ze helpen je snel op weg om vanuit een duurzame, gezamenlijke visie te werken aan welbevinden. Lees meer…