Drugs in drankjes: waarom onderzoek naar drogeren zo lastig is

Mensen die tijdens het uitgaan gedrogeerd zouden zijn met een injectienaald, wintersporters die ineens onwel werden en ook dichterbij huis – in Vlaardingen – zijn er berichten dat mensen drugs in hun drankje kregen.

Naar aanleiding van deze berichten bellen journalisten vaak naar het Trimbos-instituut om te vragen of we cijfers hebben over drogeren: hoe vaak komt het voor? Wat kun je doen als je denkt dat jou zoiets is overkomen? En hoe kan je het voorkomen? Logische vragen, maar het antwoord is niet zo makkelijk te geven. In dit blog leggen Marloes van Goor en Ruben van Beek uit waarom drogeren zo lastig te onderzoeken is. Maar eerst:

Wat is drogeren eigenlijk?

Drogeren is het geven van een drug of medicijn aan iemand, zonder dat die ander dat weet of wil. Meestal krijgt het slachtoffer stiekem een drug of een medicijn in het drankje. Dat is strafbaar en valt volgens de wet onder (zware) mishandeling. Vermoedens van drogeren moeten uiterst serieus worden genomen.

Het is moeilijk om vast te stellen of iemand echt gedrogeerd is

Mensen die zeggen gedrogeerd te zijn, noemen vaak de volgende klachten:

• black-outs
• geheugenverlies
• zoem in hoofd
• wegvallen
• paniekaanval
• sterk verwijde pupillen
• wankel op de benen staan
• braken
• niet meer kunnen praten
• rollende ogen

Bij dit soort klachten denken mensen al snel aan drugs, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn.

Alcohol speelt een grote rol in het uitgaansleven en kan ook voor deze klachten verantwoordelijk zijn. Omdat de verdovende effecten van alcohol sterk lijken op de effecten van sommige drugs, zoals GHB of ketamine, kan het lastig zijn om goed onderscheid te maken. Slachtoffers ervaren effecten die niet matchen met het effect dat je zou verwachten bij het drinken van ‘een paar drankjes’. ¹Dit neemt niet weg dat het belangrijk is om vermoedens van drogeren serieus te nemen en goed te onderzoeken. Onderaan deze blog staan tips over hoe om te gaan met vermoedens van drogeren. 

Toch kan het gebeuren dat alcohol heel anders uitpakt dan verwacht. Bijvoorbeeld doordat je ziek, ongesteld, of vermoeid bent. Ook speelt mee of je te weinig (gezond) hebt gegeten of gedronken, of een stressvolle week hebt gehad. Bovendien kunnen medicijngebruik of andere lichamelijke of psychische klachten een rol spelen.

Van angst kan je ook duizelig worden

Alcohol kan ook zorgen voor een black-out. Geheugenverlies kan ook een effect zijn van een angstreactie van het lichaam. Wanneer mensen bang zijn, voelen ze ineens dingen die ze normaal gesproken niet voelen. Dat kan ook fysieke reacties geven, zoals tintelingen, nog duizeliger worden, een gevoel van onbehagen, buikpijn, trillen, grote pupillen en een verminderd gevoel van controle. Hierdoor krijgen mensen het gevoel gedrogeerd te zijn.

Dat het in veel gevallen waarbij een vermoeden is van drogeren ook om alcohol kan gaan, laat wat ouder onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI, 2011) zien. Daaruit blijkt dat in ongeveer de helft van de aangiftes – van seksueel geweld met een vermoeden van drogeren – alleen alcohol werd aangetroffen. Daarna vonden toxicologen het vaakst cocaïne, MDMA en cannabis, middelen die ook regelmatig in het uitgaansleven worden gebruikt. GHB, vaak genoemd als ‘drogeermiddel’, werd in twee van de 109 cases gevonden. Andere studies bevestigen het beeld dat bij de grootste groep slachtoffers alleen alcohol in het bloed of de urine gevonden werd.

Belangrijk: er is nog wel een kanttekening te maken bij het bovengenoemde onderzoek. Sommige drugs (vooral GHB) worden door het lichaam zo snel afgebroken dat ze de volgende morgen al niet meer te vinden zijn in het bloed of urine. Het kan dus zijn dat iemand daadwerkelijk gedrogeerd is, maar dit niet meer te meten is. Het is dus mogelijk dat er sprake is van een onderrapportage van middelen die snel door het lichaam worden afgebroken.

Mensen schamen zich voor dronken gedrag

Daarnaast speelt schaamte ook een rol. Mensen schamen zich bijvoorbeeld over hun eigen gedrag tijdens het uitgaan. Uit onderzoek blijkt dat een stigma of schaamte over openbaar dronkenschap van met name vrouwen veen reden kan zijn om vreemd gedrag toe te schrijven aan ‘drugs in drankjes’ in plaats van de zelf gedronken alcohol.

Schaamte, twijfels of ze nu wel of niet gedrogeerd zijn en geheugenverlies maken dat mensen niet altijd overgaan tot een aangifte bij de politie. Dat is begrijpelijk, maar tegelijkertijd ook jammer. Zonder aangifte volgt er namelijk geen strafrechtelijk onderzoek en geen toxicologisch onderzoek van een bloed- of urinemonster. De vermeende dader gaat vrijuit en er kan dan ook niet objectief worden vastgesteld of er echt sprake was van een drogering. Verder heeft de politie dan geen goed beeld van de werkelijke omvang van het probleem.

Dus hoe vaak komt drogeren voor?

Dat weten we niet. Is het aantal aangiftes het topje van de ijsberg of een goede afspiegeling van de huidige situatie? Gaat het meestal toch ‘gewoon’ om alcohol die verkeerd valt? Er is er geen recent onderzoek van urine- of bloedmonsters na aangifte bij vermoeden van een drogeren; zijn de resultaten van oudere studies nog een juiste afspiegeling van de situatie in 2022? We weten het helaas niet.

Hoe komt iemand er dan wél achter of hij of zij gedrogeerd is?

Een slachtoffer kan (meestal) een urinetest laten doen bij de huisarts of zelf een test online kopen. Deze urinetest kan zien of er drugs of medicijnen binnengekregen zijn. Hiervoor is het belangrijk dat hij of zij zo snel mogelijk na het vermoeden van drogeren urine opvangt en bewaart.

Wat kun je doen als je zelf denkt dat je gedrogeerd bent?

• Denk je dat je ongewild drugs in je drankje zat? Probeer het uit te spugen en waarschuw iemand die je vertrouwt.
• Als jij of iemand in je omgeving zich zorgen maakt over je gezondheid, schakel dan medische hulp in of ga naar de EHBO.
• Probeer indien mogelijk, het barpersoneel of de security te informeren.
• Doe aangifte bij de politie en vraag of ze je bloed of urine kunnen onderzoeken. Hou er rekening mee dat zelfs als de politie iets in je bloed aantreft, zij vaak weinig aanwijzingen hebben over de dader.
• Heb je een positieve (zelf)test? Maak dan wel melding bij de politie en het café of club waar je denkt dat het gebeurd is. Bij herhaling kan de politie de clubeigenaar waarschuwen en hem vragen maatregelen te nemen.
• Het kan erg beangstigend zijn als je een vermoeden hebt dat je gedrogeerd bent, neem je eigen gevoelens hierin serieus. Zoek hulp als deze gevoelens je leven beperken.

Slachtoffer van seksueel geweld?

• Je kunt voor hulp contact zoeken met het Centrum Seksueel Geweld. Zij bieden professionele hulp aan iedereen die een ongewenste seksuele ervaring heeft meegemaakt of denkt gedrogeerd te zijn, ook als politie niet betrokken is.
• De forensisch artsen/verpleegkundigen kunnen (in opdracht van de politie) ook een screening doen.
• Voor een Forensisch Medisch Onderzoek is aangifte doen niet noodzakelijk. Contact met de politie wel. Omdat sporen van een zedenmisdrijf snel kunnen verdwijnen is er wel veel haast geboden. Pas na het onderzoek, dit kan ook pas weken of maanden later zijn, kan iemand besluiten om aangifte te doen. De sporen zijn dan wel al veilig gesteld.

Meer lezen?

• Ben ik gedrogeerd? Alles wat je moet weten – DRUGSinfo.nl
• Help er zat drugs in mijn drankje, wat nu? – Drugs en Uitgaan
• Er bestaan allerlei verhalen over GHB en seks; en over GHB in drankjes. Wat is daar van waar? – Drugs en Uitgaan

Voetnoten

• 1
  Dit neemt niet weg dat het belangrijk is om vermoedens van drogeren serieus te nemen en goed te onderzoeken. Onderaan deze blog staan tips over hoe om te gaan met vermoedens van drogeren.