De zoektocht naar meer tijdsbesef tijdens ons sociale media gebruik

Tegenwoordig hoeven we nergens meer heen om ons even ergens anders te wanen. Door je laptop open te slaan of je telefoon te pakken, kun je met een paar keer klikken mentaal een virtuele ruimte instappen. Soms is dit desoriënterend. Het kan voelen als een plek zonder ramen waarin we onszelf kunnen kwijtraken. Een ruimte waar zowel de zonsopgang als de zonsondergang aan ons bewustzijn voorbijgaan waardoor we ons besef van het tijdsverloop uit het oog verliezen.

Het gebruik van sociale media heeft  bijvoorbeeld geen vaste tijdsduur. Eindeloos worden we aangemoedigd te scrollen, ‘liken’ en reageren. Hiermee stemmen websites en apps hun algoritme zo goed mogelijk af op onze persoonlijke voorkeuren. In zo’n omgeving vol gemak, snelle beloning en afgestemde informatiedeling kunnen we het belang van onze tijd nog wel eens onderschatten. We vergeten dat we ons in een wereld bevinden met een verdienmodel. Een bedrijfsmodel dat er baat bij heeft ons zo lang mogelijk binnen te houden in een onveranderlijke oase zonder ‘ramen’, zoals veel Las Vegas casino’s ook geen ramen hebben om je de tijd te laten vergeten. Je besef van tijd verliezen is voor velen herkenbaar. En onderzoek suggereert inderdaad dat we op sociale media zogenaamde ‘tijdvervorming’ kunnen ervaren.

Bewustwording schaduwzijde online aanwezigheid

De afgelopen decennia hebben we steeds ons hart kunnen ophalen bij de nieuwe, snel ontwikkelende technologieën die ons leven makkelijker maken. Meer recentelijk is er steeds meer aandacht voor de schaduwzijde van het internet en onze online aanwezigheid. Hoe kunnen we het online landschap gebruiken om te leven, zonder dat we erdoor geleefd worden?

Onderzoek naar psychologische behandelmethodes rond tijdmanagement bij game- en internetverslaving is niets nieuws. Toch lijkt er op het gebied van maatschappelijke bewustwording van tijdbesef bij internet en sociale media nog wel wat te verbeteren. Nederlandse jongeren maken vaak langdurig gebruik van digitale media en kunnen daardoor in hun dagelijks leven uit balans raken. Er zijn al apps en websites ontwikkeld om je internetgebruik bij te houden. Op de website gameninfo.nl kan je bijvoorbeeld testen of je gamegedrag problematisch is. Toch is er volgens een recent grootschalig onderzoek uit de Verenigde Staten nog steeds een aanzienlijke hoeveelheid jongeren die vindt dat ze langer op hun telefoon zitten dan ze zelf zouden willen.

Zet een raam open naar de realiteit

Het simpelweg inbouwen van ‘virtuele ramen’ om ons tijdbesef bij sociale media gebruik te verhogen, is geen makkelijke opgave. Zoals Anouk Tuijnman (coördinator Digitale media en Gokken) in een NOS artikel aangaf, kunnen we van commerciële mediabedrijven niet verwachten dat zij harde maatregelen zullen treffen tegen hun eigen apps. Beperkende regelgeving en wetgeving rondom sociale mediagebruik is nodig en tegelijkertijd moeten we ook naar andere oplossingen kijken. Want het is belangrijk dat we de positieve effecten van sociale media niet uit het oog te verliezen. Naast regelgeving rondom de producten zelf, moeten we ons ook richten op het ondersteunen van mensen om een goede balans te vinden tussen hun internet- en appgebruik en andere activiteiten en verantwoordelijkheden.

Uiteindelijk is het een complexe zoektocht wat ons tijdbesef bij ons sociale mediagebruik kan verbeteren. Ook is er de vraag hoe we dit zo goed mogelijk kunnen vormgeven: van voorlichting en regelingen tot aangepaste telefooninstellingen, klokken en apps. Wat zijn onze virtuele ramen in de overweldigende wereld van sociale media? En hoe kunnen ze ons helpen de zon te zien opkomen? Een ingewikkeld vraagstuk en een van de uitdagingen waar het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn meer licht op gaat schijnen de komende tijd om zo mensen te helpen hun eigen gezonde digitale balans te vinden.

Tips van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn

Er zijn ook dingen die je zelf kunt doen om je besef van tijd tijdens het gebruik van sociale media te vergroten. Teamleden van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn geven de volgende tips:

• Maartje Hamer, junior projectmedewerker: “Wat mij persoonlijk helpt is bij mijn lichaam nagaan hoe ik me voel over een activiteit. Zo ook bij het bekijken van sociale media. Wanneer ik op Instagram of Reddit scroll en ik merk dat ik er eigenlijk geen plezier uithaal of dat ik me gefrustreerd begin te voelen, dan spreek ik mezelf toe om mijn telefoon weg te leggen. Het lukt dan niet gelijk, maar wel na een paar minuten. Ik ben er best tevreden mee om het zo aan te pakken. Ik let minder op tijd en meer op gevoel.”

• Tony van Rooij, hoofdonderzoeker: “Een oplossing kan ook simpel zijn. Er zijn onderzoeken die het nut laten zien van het zetten van een wekker of het gebruiken van een horloge om de tijd bij te houden, zodat je niet via notificaties en apps op je telefoon naar binnen gezogen wordt, weer.”

• Floor Ruder, junior projectmedewerker: “Wat ik altijd doe is tijdslimieten inschakelen en meldingen uitzetten voor apps die ik veel gebruik. Bijvoorbeeld voor Instagram.”