De rauwe rafelrandjes van ecstasy | Deel 1: dood, afschuwelijk en onvoorspelbaar

Lees ook deel 2: de ecstasy-vergiftiging

Ondanks de regen deze zomer is het festivalseizoen in volle gang. Duizenden mensen bezoeken festivals om van muziek en optredens te genieten, te dansen en te ontspannen met vrienden. Dit gaat regelmatig gecombineerd met drugsgebruik, ecstasy als favoriet. Intenser de muziek beleven, het idee van diepere vriendschappen, betere gesprekken en verdiende ontspanning in deze veeleisende wereld. Maar altijd dreigt de keerzijde van drugsgebruik. EHBO’s op festivals en Spoed Eisende Hulp-afdelingen in ziekenhuizen draaien overuren vanwege de rauwe randjes van het middelengebruik. En een aantal keer per jaar verandert het zo leuk begonnen feestje in een noodlottig drama: een jonge, gezonde, stralende festivalbezoeker die zich goed had voorbereid op het slikken van een pilletje sterft na het nemen van de ‘lovedrug’ ecstasy, ook bekend als xtc of mdma.

Emotionele impact

Een sterfgeval door ecstasy heeft grote emotionele impact. Op de familie, vrienden, de achterblijvers. Op de betrokken zorgverleners, politie en andere professionals. Vier verhalen in een nutshell:

“Dus jij wist het wél!”, zei de ontroostbare moeder van de 17-jarige, overleden havo-scholier Lisa. “Waarom hoorde ik dan telkens dat het geen kwaad kan?” Ze had alleen maar gehoord over de ecstasy-gevoelens van warmte en empathie, die ze haar dochter zo gunde, omdat Lisa het net zoals zoveel andere meisjes op die leeftijd best wel zwaar had.

“We waren ervaren gebruikers, Kimberley en ik, al jaren. De baby brachten we een weekendje bij mijn ouders. Het verdiepte onze relatie, dachten we. En nu ben ik weduwnaar met een zoontje van twee zonder moeder.”

Het vriendenclubje was niet gek en zou niets overkomen: voorbereid, uitgeslapen, pillen getest, geen alcohol of andere middelen, goed water gedronken en ééntje zou niet gebruiken om iedereen in de gaten te kunnen houden. Ontredderd waren ze, toen toch één van hen overleed.

“Don’t worry mom”, zei Sam tegen zijn Nieuw-Zeelandse moeder, “ecstasy is produced in Holland, well-tested and everyone uses it at festivals. It’s safe.” Het was het laatste telefoontje met zijn moeder.

Onvoorspelbaar

Tientallen voorbeelden kan ik noemen van mensen die de afgelopen jaren in Nederland zijn overleden door het gebruik van ecstasy. Ze zochten een leuke avond, en die eindigde met de dood. Jonge mensen, vaak tieners en twintigers. Soms na drie ecstasy-pillen, en soms na slechts een halfje. Soms gemixt met andere middelen, en soms met helemaal niks. Soms na vele uren dansen, harde muziek, warmte, en soms al aan het begin van het feest. Soms op een druk festival, en soms op een thuisfeestje. Een student aan de universiteit, een medewerker in een café, iemand ‘in between jobs’, een kapster, verpleegkundige, scholier, een jonge dokter, een toerist. Zelden iemand met een onderliggende ziekte. Zelden met opzet een overdosis. Zelden tot nooit een ‘vervuilde’ pil. Zelden een verklaring waarom juist deze persoon stierf. In bijna alle gevallen pure pech. Een onvoorspelbaar, rauw effect van ecstasy.

Ja, ik wist het. De ambulancebroeders, de spoedeisende hulp, de artsen op de intensive care, de EHBO’s op festivals, de preventiemedewerkers van verslavingszorginstellingen wisten het. De politie, als geen ander. En de professionals die altijd gelijk hebben, maar ook altijd een beetje laat: de toxicologen en pathologen van het Nederlands Forensisch Instituut. Ecstasy is een onvoorspelbaar middel. Het gebruik is nóóit veilig. En gaat dat ook niet zijn als het middel legaal wordt geproduceerd. Ook niet als geneesmiddel. Er is altijd een risico dat je sterft na ecstasygebruik.

Oververhitting

Een veelvoorkomende oorzaak van het overlijden aan ecstasy-gebruik is oververhitting. Ecstasy ontregelt het temperatuurregulatiecentrum in de hersenen en stelt die thermostaat te hoog in. Het lichaam gaat actief opwarmen omdat het denkt dat dat moet. Tel daarbij op een warme omgeving en de spierwarmte van het dansen en “het is alsof ze koken, we trekken alles uit de kast om de patiënt te koelen. Vaak kansloos”. Met ‘alles’ bedoelde deze IC-arts: ijsbaden, totale spierverslapping onder narcose, beademing, de hartlongmachine, het koelen van het bloed buiten het lichaam, enzovoorts. Allemaal om tijd te winnen waarin de ecstasy uitgewerkt raakt en de thermostaat vanzelf weer naar beneden gaat. De kerntemperatuur van het lichaam kan door de werking van ecstasy oplopen tot wel 43 graden Celsius. Dan verliezen cel-eiwitten hun functie en beginnen te denatureren, te ‘stollen’. Iedereen die wel eens een eitje kookt weet dat dat onomkeerbaar is. Organen vallen achter elkaar uit. De patiënt overlijdt. Soms binnen een dag, soms na een paar dagen. Bijna onontkoombaar.

Misvattingen

“Het waren natuurlijk vervuilde drugs.” “Hij had zich vast niet aan de voorzorgsmaatregelen gehouden.” “Dat overkomt anderen, maar mij niet hoor!” “Ze had toch iets aan haar hart of zo?” Dat zeggen de vrienden van mijn kinderen. Ze kennen elkaar van vroeger van, laten we het een Anoniem Gymnasium noemen. Mijn kinderen zeggen: “Es, er gaat iets niet goed. Geen student maakt zich zorgen over de risico’s van ecstasy-gebruik, zelfs niet wie vroeger bij ons over de vloer kwam.” En hun argumenten? Die kloppen niet.

‘Optimisme bias’ noemen psychologen het fenomeen dat mensen de kans onderschatten een negatieve ervaring op te doen. In Nederland is de ecstasy ongekend zuiver. Desondanks overlijden voorheen kerngezonde jonge mensen, die zich netjes aan alle tips hebben gehouden om de risico’s van gebruik te verkleinen. Verkleinen hè, niet wegnemen.

En alcoholsterfte dan?

Aan alcohol sterven veel meer mensen, hoor ik je denken. Klopt. Er zijn tegelijkertijd ook héél veel meer gebruikers van alcohol. En die drinken ook nog eens heel veel vaker alcohol dan de gemiddelde ecstasy-gebruiker een ecstasypil neemt. Ook nog eens over heel veel jaren. Appels met peren, of beter: watermeloenen met bosbessen vergelijken. Dit soort beauty contests lijkt zelfs drempelverlagend te werken om ecstasy te gebruiken, zonder de risicoperceptie over alcohol te verhogen. Doodgaan door alcohol is bovendien redelijk verklaarbaar: stomdronken een dodelijk verkeersongeluk bijvoorbeeld. Of verdrinking door een alcoholcoma. Na jaren hoge alcoholconsumptie sterven aan de gevolgen van een verwoeste lever, een acute alvleesklier-ontsteking, kanker of een beroerte. Duidelijke verhalen. Dood door teveel alcohol, teveel op een dag of teveel in het leven. Allemaal redelijk voorspelbaar.

Maar sterfte door ecstasy is onvoorspelbaar. Waarom sterft de één na een half pilletje en merkt een ander na drie van die pilletjes weinig? De 28-jarige man die al veertig keer ecstasy had geslikt en bij de 41^e keer niks anders deed maar wel stierf. Waarom? De tien vrienden, ongeveer even oud, even gezond, even groot, even dronken, ongeveer hetzelfde gegeten, en allemaal één pilletje uit hetzelfde zakje. Eéntje dood, waarom?

Opiumwet lijst 1

Als ecstasy dan zo’n gevaarlijk middel is, zou het dan niet verboden moeten worden? Je zou het bijna vergeten, maar dat is het al. Al heel erg lang. Het staat op lijst 1 van de Opiumwet. Op die lijst staan middelen met een onaanvaardbaar risico voor de gezondheid. Dat is serieus andere koek dan de lijst 2 middelen, met cannabis als bekendste voorbeeld. Ook geen gevaarloze middelen natuurlijk: je kunt er verslaafd aan raken en dat kan je hele leven op zijn kop zetten (verlies van relaties, werk, financiële problemen), angstig van worden, hallucinaties van krijgen, maar je gaat er niet onverwacht plotseling aan dood. Dat unieke eigenzinnige rauwe rafelrandje van ecstasy maakt dat het een Opiumwet lijst 1 middel is.

Pleidooi voor een rationele keus

Pleit ik tegen ecstasy? Nee hoor. Ik ben wel bezorgd. Bezorgd om de collectieve vergeetachtigheid waaróm dit een Opiumwet lijst 1 middel is. Bezorgd om de vanzelfsprekendheid die het voor sommigen is dat een leuk feest vraagt om ecstasy. Bezorgd als ik hoor dat een landelijke politieke partij pleit voor legalisering om criminaliteit te beperken. Maar de gezondheidsrisico’s worden daar niet veel kleiner van. En het aantal gebruikers naar verwachting wel groter. Bezorgd als ik een wetenschapper op YouTube hoor claimen dat alcohol pas echt schadelijk is en dat ecstasy daarbij in het niet valt. Bezorgd omdat dit soort signalen een rationele, goed-geïnformeerde beslissing over wel of niet ecstasy nemen in de weg staat. Want wie goed geïnformeerd besluit de risico’s van ecstasy-gebruik voor lief te nemen, die hou ik niet tegen. Ken de feiten. Weet dat iedereen die ecstasy gebruikt eraan dood kan gaan. Veilig gebruik bestaat niet. Ken dit unieke eigenzinnige rauwe rafelrandje van ecstasy.

Lees ook deel 2: de ecstasy-vergiftiging

Om privacy redenen zijn herleidbare persoonskenmerken aangepast.

Heb je vragen over drugsgebruik of maak jij je zorgen over jezelf of iemand anders? Bel de drugsinfolijn op 0900-1995 of ga naar www.drugsinfo.nl 

Meer informatie over drugsmonitoring en drugstesten; Drugs-test.nl