Werk, werk, werk! Maar hoe dan met psychische kwetsbaarheid?

Van der Klink en anderen over de plek van arbeid in het leven: ‘Het is één van de terreinen, en vaak het belangrijkste, waarop mensen hun doelen en ambities kunnen verwezenlijken, waaraan ze hun perspectief ontlenen op een (maatschappelijk) waardevol leven.’

Participeren? Jobcoach gezocht

Sinds 2015 hebben gemeenten door de Participatiewet een grote verantwoordelijkheid gekregen. ‘Iedereen die kan werken maar het op de arbeidsmarkt zonder ondersteuning niet redt, valt onder de Participatiewet’, aldus de overheid. In 2015 spraken kabinet en sociale partners af om banen te creëren bij reguliere werkgevers voor mensen met een arbeidsbeperking. Ook in de Troonrede kwam het aan bod: ‘Er worden maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat mensen met een beperking makkelijker aan het werk kunnen komen’. Het afgelopen jaar ben ik me voor een onderzoek gaan verdiepen in jobcoaching. Er is een wereld voor me open gegaan. Het werk van een jobcoach haalt niet snel het nieuws en lijkt daardoor relatief onbekend. Een jobcoach kan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bijvoorbeeld helpen om werk te vinden en/of te behouden. Die ondersteuning wordt geboden aan uiteenlopende doelgroepen: aan mensen van jong tot oud met verschillende kwetsbaarheden. Dat kunnen psychische problemen zijn, maar ook lichamelijke problemen of een verstandelijke beperking.

Psychische kwetsbaarheden: een uiteenlopende groep

In het onderzoek dat we uitvoeren met de gemeenten Arnhem, Apeldoorn en Zaanstad, ligt de focus op jongere werknemers met psychische kwetsbaarheden. Wat is voor hen belangrijk bij het behoud van werk? Om daar achter te komen volgen we een half jaar lang ongeveer 125 jobcoach-trajecten. Zowel de jobcoaches als de werknemers die zij begeleiden vullen vragenlijsten in: aan het begin en na een half jaar. Ook interviewen we tussentijds jobcoaches telefonisch en houden we face-to-face interviews. We volgen een uiteenlopende groep werknemers met wisselende kwetsbaarheden, waaronder angst, depressie, autisme, (voormalige) burn-outklachten, AD(H)D, gedragsproblemen en psychosegevoeligheid. De mate waarin klachten invloed hebben op het dagelijks leven (en daarmee ook werk) verschilt. Waar de één bijvoorbeeld genoeg heeft aan een tweewekelijks uurtje ‘klankborden’ met een jobcoach, heeft de ander behoefte aan een jobcoach die af en toe meeloopt bij het werk.

Met het creëren van banen ben je er nog niet

Uit vragenlijsten en gesprekken met jobcoaches en werknemers blijkt al snel dat je er met alleen het creëren van banen nog niet bent. Op de werkvloer gebeurt veel wat invloed heeft op hoe je je voelt en hoe je functioneert. Waar ligt bijvoorbeeld je grens qua belastbaarheid? En hoe communiceer je die met je leidinggevende en collega’s? Wat vertel je wel of niet over je kwetsbaarheden? Wat doe je als het onduidelijk is wat je taken zijn en je geen overzicht (meer) hebt? Hoe ga je om met onzekerheden en perfectionisme? Maar ook, wat als er privé dingen spelen die invloed hebben op je gevoel? Bij meer dan de helft van de trajecten worden de volgende aandachtspunten benoemd door jobcoaches: hulp vragen wanneer nodig, balans werk en privéleven, overzicht houden en omgang met anderen, zoals communicatie en sociale vaardigheden.  

Klankborden over omgaan met stigma

Wat me intrigeert in het onderzoek is dat dit enerzijds onderwerpen en aandachtspunten zijn waar élke werknemer – ongeacht de mate van kwetsbaarheden – mee te maken heeft. Het zijn eigenlijk zaken, die afhankelijk van de mate van de kwetsbaarheid, van grote invloed kunnen zijn op hoe men zich voelt en functioneert. Anderzijds zijn er ook punten die specifiek te maken hebben met een bepaalde kwetsbaarheid, zoals het omgaan met stigma en de afweging wat je wel en niet vertelt over je psychische problematiek. Ook deze aspecten kunnen van grote invloed zijn op hoe men zich voelt. Het zijn allemaal onderwerpen waarover een jobcoach vanuit een onafhankelijke rol kan klankborden met een werknemer.

Duurzaam werken

Een baan behouden is dus niet vanzelfsprekend. ‘Kleine’ veranderingen zoals een nieuwe leidinggevende, een vertrekkende collega of gebeurtenissen in de privésfeer, kunnen grote impact hebben op hoe iemand zich voelt of functioneert op het werk. Hetzelfde geldt voor periodes waarin het in psychisch opzicht minder goed gaat. Zoals een jobcoach het verwoordde: ‘Het is net een weegschaal, met een grammetje meer of minder kan iemand uit balans raken’.

Werk in uitvoering

Maar wat is nou belangrijk bij het behoud van werk voor werknemers met psychische kwetsbaarheden? Daar kunnen we nu nog geen volledig antwoord op geven, omdat het onderzoek nog in volle gang is. De komende maanden verzamelen we de laatste gegevens. Uit alle vragenlijsten, interviews en (regionale) bijeenkomsten met jobcoaches halen we de werkzame elementen, die belangrijk zijn bij het behouden van werk voor werknemers met psychische kwetsbaarheden. In het voorjaar van 2020 verwachten we de resultaten te kunnen publiceren.

Wilt u op de hoogte worden gebracht van de uitkomsten van het jobcoachonderzoek? Stuur dan een e-mail naar alange@trimbos.nl

Auteur

Stuur een bericht aan contactpersoon Aniek de Lange
of bel +31 (0)30 – 2959(245)