Suïcide, praat erover. Juist nu

Na de start van de financiële crisis steeg het aantal suïcides in Nederland met 5% per jaar, een trend die pas in 2013 gestopt is. De stijging was voornamelijk toe te schrijven aan suïcides onder mannen van middelbare leeftijd. De SARS-uitbraak had vooral in Hongkong een enorme impact. Daar zagen onderzoekers een toename van het aantal suïcides onder oudere vrouwen, die aangaven zich een last voor anderen te voelen.

Gevoel van in de val zitten

Een belangrijke verklaring voor de stijging van het aantal suïcides tijdens een crisis is dat het aantal risicofactoren op suïcidaliteit in de maatschappij toeneemt. Een van de belangrijkste risico factoren voor suïcidaliteit is het gevoel van entrapment, het gevoel in de val te zitten.

Tijdens de coronacrisis is dit in de val zitten heel letterlijk te nemen. Van de ene op de andere dag zitten mensen opgesloten in hun huis, al dan niet met partners en kinderen. Aangezien de kinderen niet naar school mogen, en ouders niet naar hun werk, zitten ze de hele dag op elkaars lip.

Gedwongen thuiszitten vergroot ook de druk op de relatie met je partner. Kleine irritaties worden snel uitvergroot. Alleenstaanden hebben juist te kampen met gevoelens van eenzaamheid en het gevoel anderen tot last te zijn. Dit geldt helemaal voor alleenstaande ouderen die opeens geen bezoek meer mogen ontvangen.

Financiële stress

Dan is er ook nog de financiële stress. Zzp’ers zien de opdrachten voor hun ogen opdrogen. Bedrijven zijn al begonnen met het ontslaan van tijdelijke krachten. Als er wel werk is, dan leidt dit doorgaans door de combinatie met de zorg voor de kinderen of de uitval van collega’s tot enorme gevoelens van wanhoop en machteloosheid. Dit zijn allemaal voorbeelden van externe factoren die ervoor kunnen zorgen dat mensen zich extra bekneld voelen. Voor sommigen zijn al deze stressoren zo heftig dat de dood aantrekkelijker lijkt dan verder leven.

Interne gevoelens van beknelling zijn ook heel reëel. Alle berichten over het aantal besmettingen en het aantal doden kunnen ervoor zorgen dat mensen enorm gaan zitten piekeren, en angstig of depressief worden. Ze komen bekneld te zitten in hun eigen gevoelens en gedachten. De gedachten worden dwangmatig en de normale manieren waarop mensen omgaan met deze gedachten zoals voetballen op zaterdag kunnen even niet meer. Wanneer de gedachten maar niet stoppen en de toekomst uitzichtloos lijkt, kan dit zorgen voor heftige verlangens naar de dood als schijnbare oplossing voor de ontstane situatie.

Paradoxaal genoeg stijgen ten tijde van een ramp de suïcides juist in welvarende landen het hardst. Een van de verklaringen is dat de inwoners simpelweg niet gewend zijn aan ongeluk, en zich dus minder makkelijk aanpassen. Een andere veelgehoorde verklaring is dat welvarende landen vaker individualistisch ingesteld zijn, waardoor mensen sneller zich alleen en verlaten voelen. Wat de verklaring ook is, het is juist nu van belang om open te praten over gevoelens van hopeloosheid, wanhoop en gedachten aan zelfmoord.

113 zelfmoordpreventie via 0900-0113

113 zelfmoordpreventie biedt 24/7 chat en telefonisch hulp voor mensen die suïcidaal zijn via 113.nl of 0900-0113. Naasten die zich zorgen maken over iemand anders kunnen daar ook terecht met vragen. Er is een gratis app beschikbaar waar je leert de juiste vragen te stellen wanneer je denkt dat iemand aan zelfmoord denkt.

Ook is er een gratis online training suïcidepreventie voor iedereen beschikbaar, waar je in een uur tijd leert signaleren, praten en doorverwijzen. Voorbeelden van vragen zijn ‘Denk je weleens: van mij hoeft het niet meer?’ en ‘Denk je weleens om jezelf iets aan te doen?’ Daarna is het zaak om goed te luisteren en begrip te tonen. Juist nu, in deze onzekere tijden kan het praten over suïcidale gedachten van levensbelang zijn.

Suïcide voorkomen via de media

Ben je communicatie of mediaprofessional? Dan kun je bijdragen aan het voorkómen van suïcides. In de handreiking voor mediaprofessionals ‘Suïcide voorkomen via de media’ staan handvatten voor berichtgeving of andere media-uitingen over suïcide voor woordvoerders, journalisten en andere professionals.

Derek de Beurs is hoofd van het programma epidemiologie van het Trimbos instituut, en auteur van het boek mythen over zelfmoord.