Mentale gezondheid zorgprofessionals ouderenzorg onder druk tijdens corona

Eerder beschreven we de impact van de gesloten deuren van verpleeghuizen op de bewoners. De komst van het virus heeft echter ook grote impact op het verzorgend personeel in verpleeghuizen. Naast de praktische veranderingen op de werkvloer – want hoe bied je goede zorg op 1,5 meter – heeft COVID-19 ook gevolgen voor de psychische gezondheid van zorgmedewerkers. Tegelijkertijd doen zorgmedewerkers ondanks de beperkingen hun uiterste best om bewoners juist nu de beste zorg te bieden. Ondersteuning en erkenning voor hen om het vol te houden is nu meer nodig dan ooit: de juiste beschermende middelen, mogelijkheid tot testen op corona, psychologische ondersteuning en waardering vanuit de organisatie.

Gevoelens van onzekerheid en angst onder zorgmedewerkers

Zorgmedewerkers voelen zich verantwoordelijk voor de bewoners en ervaren daardoor wellicht meer gevoelens van onzekerheid en angst. Veel medewerkers maken zich zorgen dat zij zelf besmet worden met het virus en zonder dat zij klachten hebben het overdragen aan de bewoners. De schaarste in beschermende materialen en het feit dat niet iedereen getest wordt, draagt bij aan de angst.

Medewerkers gaan door een complex rouwproces

Een GZ-psycholoog verbonden aan de PgD vertelt dat zorgmedewerkers door een complex rouwproces gaan. Normaliter kunnen zij op een gepaste manier afscheid nemen van een bewoner die overlijdt. Maar door de maatregelen is daar nu minimaal mogelijkheid voor. “Ook de hoge sterftecijfers in een korte periode maakt een hoop los en heeft weerslag op de psychische gezondheid van de medewerkers”, aldus de GZ-psycholoog. Een zorgmedewerker die het hier erg moeilijk mee heeft vertelt: “Je krijgt geestelijk niet de kans om het goed af te sluiten. Het zijn mensen die zitten in je hart, daar heb je lang voor gezorgd. En het gaat zo snel, dat het soms lijkt alsof iemand plots weg is. Dat is heel hard”.

Je krijgt geestelijk niet de kans om het goed af te sluiten. Het zijn mensen die zitten in je hart, daar heb je lang voor gezorgd. En het gaat zo snel, dat het soms lijkt alsof iemand plots weg is. Dat is heel hard.

Groot beroep op medewerkers door toenemend onbegrepen gedrag bewoners

Ruim een maand na het sluiten van de verpleeghuizen wordt door de GZ-psycholoog opgemerkt dat er meer onbegrepen gedrag ontstaat bij bewoners. Er wordt hierdoor een groot beroep gedaan op de professionaliteit van de medewerkers om het gedrag te begeleiden. Juist in een tijd dat de medewerkers al onder druk staan. Mensen met dementie voelen de emotionele lading en het stressniveau wat hun sociale omgeving met zich meedraagt vaak sterker naarmate de dementie toeneemt. De onrust die de medewerkers zelf ervaren heeft daardoor vaak ook een uitwerking op bewoners.

De gevolgen van schaarste aan persoonlijke beschermingsmiddelen

Een verpleegkundige uit een verpleeghuis in Noord-Brabant zegt dat het management ernaar streeft hun zorgmedewerkers zo goed mogelijk te beschermen: “Als er niet voldoende beschermingsmaatregelen zijn, kunnen onze zorgmedewerkers niet werken.” Zowel binnen als buiten de ‘corona afdeling’ wordt er zoveel mogelijk gewerkt met de juiste beschermingsmaatregelen. Deze maatregelen verschillen echter per zorgorganisatie. Dat heeft te maken met de schaarste aan persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Bij een andere zorgorganisatie worden bijvoorbeeld de regels versoepeld en mogen medewerkers alleen maar PBM gebruiken wanneer ze met een bewoner in aanraking komen (binnen 1,5 meter) die verdacht of positief getest is.

Het belang van mentale ondersteuning voor zorgpersoneel

Zorgprofessionals hebben zelf ook steun nodig. De behoefte om over hun gevoel te praten is groot. Zowel met hun naasten als met directe collega’s en eventueel hun leidinggevende. De Monitor Woonvormen Dementie bevestigt dit. Ook laat de Monitor zien dat meer dan de helft van de zorgmedewerkers emotionele steun ontving wanneer zich een aangrijpende situatie voordeed. Driekwart daarvan heeft een luisterend oor nodig. “De steun die je vanuit de organisatie krijgt geeft ook veel rust”, vertelt een zorgmedewerker die momenteel verplicht thuis moet blijven omdat haar eigen vader onlangs aan Corona is overleden. “Ik heb het met de maatschappelijk werker gehad over mijn schuldgevoel nu ik mijn collega’s niet fysiek kan ondersteunen. Ook hebben we besproken wat de angst rondom het tekort aan materialen met mij doet. Ik ben er zelfs een keer van wakker geschrokken! Wat als ik door een tekort aan beschermingsmiddelen een bewoner zou besmetten, of een andere collega? Ik heb daar veel moeite mee”.

Ik ben er zelfs een keer van wakker geschrokken! Wat als ik door een tekort aan beschermingsmiddelen een bewoner zou besmetten, of een andere collega? Ik heb daar veel moeite mee.

Meerdere organisaties bieden dit soort ondersteuning aan hun medewerkers. Ook landelijk wordt psychologische ondersteuning aangeboden via telefonische hulplijnen, coaching en traumaverwerking. De verwachting is dat zorgmedewerkers niet snel om hulp vragen bij hun eigen problemen omdat ze het welzijn van anderen veelal voorop stellen. Daarom is het belangrijk dat hulpverleners en leidinggevenden blijven monitoren hoe het gaat met medewerkers en erkenning geven voor wat ze doen. Betrokkenheid vanuit een leidinggevende, vlogs vanuit de organisatie, het krijgen van een kleine attentie als een kaartje, een bloemetje of een chocolaatje kan waardevol zijn. “Dat doet goed, het is toch lief en fijn als er even aan je gedacht wordt”, aldus een zorgmedewerker.

Ook humor helpt medewerkers in deze tijd

Zorgmedewerkers gaan door een emotionele rollercoaster. “Maar humor is eigenlijk het belangrijkste, dat houdt je recht”, zegt een verpleegkundige. “Soms zetten we even keihard de muziek aan en doen we de polonaise”. In een verpleeghuis in Utrecht ervaren ze dit samenhorigheidsgevoel ook. Een betrokken HR-medewerker daar geeft aan: “Het is zo mooi om te zien wat voor bijzondere vibes er ontstaan in teams waar je dat in eerste instantie niet had verwacht. Maar ook tussen de verschillende districten en verpleeghuizen. Hoewel we ons realiseren dat dit iedere dag weer anders kan zijn, houden we de moed erin!”

Verpleeghuizen liggen momenteel onder het vergrootglas en er wordt in de media vooral gesproken over wat er fout gaat. Maar het is belangrijk te realiseren dat er zoveel meer goed gaat. Zorgmedewerkers doen ondanks alle beperkingen hun uiterste best om bewoners juist nu de beste zorg te bieden, met alle creativiteit die daarbij komt kijken. Daarom verdient deze groep alle ondersteuning die nodig is: de juiste beschermende middelen, mogelijkheid tot testen op Corona en psychologische ondersteuning waar nodig.

Waardering

Graag willen wij onze waardering uitspreken voor de inzet van alle medewerkers in de ouderenzorg. Wij hopen dat jullie er samen de schouders onder kunnen blijven zetten en zowel fysiek als mentaal gezond blijven. Goed voor jezelf blijven zorgen is essentieel. Want kun je niet veel meer doen voor de bewoners als je jezelf goed voelt?

Meer informatie

Dossier ouderen
Dossier dementiezorg
Monitor Woonvormen Dementie
Ondersteuning voor mantelzorgers
Mentale ondersteuning

Auteurs

Marleen Prins, Claudia van der Velden, Janne van Erp, Henriëtte van der Roest

Vragen?