Het lachgasverbod is onderdeel van een brede preventieaanpak

“Gefeliciteerd met het lachgasverbod!” Via verschillende vrienden kreeg ik op een maandagavond in november vorig jaar felicitaties binnen nadat media meldden dat per 1 januari 2023 het bezit, handel en productie van lachgas in Nederland verboden zijn. Best bijzonder eigenlijk, want als preventie-onderzoeker bij het Trimbos-instituut ben ik geen beleidsmaker die jaren aan de ontwikkeling van de wetgeving heeft besteed. Toch wist mijn omgeving, net als ik, dat een verbod heel belangrijk is voor preventie. De felicitaties nam ik vanuit deze invalshoek dan ook in ontvangst.

Waarom is een lachgasverbod belangrijk voor preventie?

De afgelopen jaren is er steeds meer bekend geworden over de risico’s van lachgas. Voorbeelden zijn duizeligheidsklachten, bevriezing, letsel door verkeersongelukken, verslaving en neurologische schade.  Veel partijen, zoals gemeenten, preventie-afdelingen van de regionale instellingen van verslavingszorg en lokaal jongeren- en jeugdwerk, zetten al jaren in op preventie. Hun doelen zijn:

• voorkomen dat jongeren lachgas gebruiken;
• voorkomen dat gebruik problematisch wordt;
• schadelijke gevolgen bij gebruik zo klein mogelijk houden;
• signaleren van problematisch lachgasgebruik en ondersteuning bieden bij stoppen.

Voorbeelden zijn voorlichting aan ouders en deskundigheidsbevordering van professionals in het onderwijs, de zorg en in het sociaal domein.

Helaas was lachgas nog te gemakkelijk legaal te verkrijgen. Door de nieuwe wet is het verboden om lachgas voor recreatief gebruik te verkopen en wordt hiermee de (online) beschikbaarheid van lachgas ingeperkt. Dit helpt om jongeren te beschermen omdat de drempel om lachgas te kopen hoger ligt. Kortom: het verbod is een belangrijk onderdeel van een brede preventie-aanpak.

Het verbod geeft bovendien een belangrijk signaal, namelijk dat de risico’s van het gebruik van lachgas zo groot zijn dat een verbod nodig is. Vanuit preventie-oogpunt denken we dat dit een effect gaat hebben op hoe mensen over lachgas denken. Van: “Het is legaal, dus het zal wel meevallen” naar “Het is illegaal, dus het zal wel slecht voor je zijn”.

Zet een tandje bij op preventie voor jongeren die veelvuldig gebruiken

Het lachgasverbod zorgt er natuurlijk niet voor dat jongeren helemaal niet meer aan lachgas kunnen komen. Wie echt wil, kan er wel aan komen. Het is daarom belangrijk om door te gaan met de goede activiteiten die de afgelopen jaren zijn ingezet.

Een belangrijke doelgroep zijn jongeren die problemen ondervinden door gebruik. Zo weten we dat er groepen jongeren zijn onder wie het gebruik van lachgas vaker voorkomt. Bijvoorbeeld jongeren met een praktisch opleidingsniveau en jongeren met een migratieachtergrond. Het is niet precies bekend in hoeveel gevallen het gebruik problematisch van aard is. Professionals uit het veld vertellen dat er grote zorgen zijn over jongeren die gezondheidsschade oplopen door veelvuldig gebruik. Daarnaast brengt lachgasgebruik in het verkeer een groot risico op ongelukken met zich mee, doordat het reactievermogen afneemt. Preventie gericht op het voorkomen en terugdringen van problematisch lachgasgebruik heeft daarom extra onze aandacht nodig.

De vraag die we in het preventieveld aan elkaar moeten stellen is: hoe kunnen we jongeren die problematisch gebruiken de komende jaren beter helpen met stoppen of minderen van gebruik? En hoe zorgen we dat we problemen vroegtijdig signaleren?

Het Trimbos-instituut heeft allerlei materialen beschikbaar voor gemeenten, professionals en ouders die meer met het thema willen. Hieronder is een lijst te vinden. Daarnaast nodigen wij preventieprofessionals en beleidsmedewerkers gemeenten uit, om ideeën over hoe preventie voor deze groep beter kan met ons te delen (e-mail naar dspronk@trimbos.nl). We nemen goede voorbeelden uit het land graag op in de handreiking voor gemeenten.

Meer informatie

• Digitale factsheet voor professionals met informatie o.a. over risico’s van lachgas: Informatie over lachgas voor professionals – Trimbos-instituut
• Monitor Drugs Incidenten (MDI) met een hoofdstuk over incidenten gerelateerd aan lachgas: Monitoring drugsincidenten in Nederland: MDI – Trimbos-instituut
• Laatste cijfers over lachgas uit de Nationale Drug Monitor: Lachgas 13.2 Gebruik: algemene bevolking – Nationale Drug Monitor
• Handreiking voor gemeenten om een preventie-aanpak lachgas te ontwikkelen.
• Onderzoeksrapport: Lachgasgebruik bij jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond – Trimbos-instituut
• Infosheet met aanbevelingen ter verbetering van preventie van (problematisch) lachgasgebruik
• Voorlichtingsmaterialen over lachgas voor ouders in verschillende talen:
  • Folders: Er zijn folders in het Nederlands, Turks en Arabisch.
  • Video’s: De video’s staan op vimeo en Youtube in het Nederlands, Turks, Arabisch, Berbers en Darija.