Aanbod voor naasten van probleemdrinkers sterk gegroeid

In Nederland zijn naar schatting zo’n 2 miljoen naasten van probleemdrinkers. Dit kan gaan om een partner, ouder, broer of zus, maar ook om een vriend, buur of collega. Zij kunnen zwaar geraakt worden door de problemen van de drinkende ander. Anita Oliemans, preventiedeskundige bij Jellinek, vertelt hierover: “Partners van stevige drinkers kunnen spanning ervaren en daardoor minder goed gaan functioneren op het werk. Kinderen en gezinnen kunnen zich schamen voor het alcoholgebruik van de ander, of zijn soms zo bang dat het thuis in het honderd loopt, dat ze daardoor minder afspreken met andere mensen. Kinderen proberen hun ouders te ontlasten, en doen soms ontzettend hun best om zaken op te lossen waar ze mogelijk veel te jong voor zijn. De problemen zijn heel divers.”

Veel psychische klachten

De sociale, emotionele én financiële gevolgen van problematische alcoholgebruik voor naasten  kunnen groot zijn. Veel mensen met een partner, ouder, broer of zus die problematisch drinkt voelen zich eenzaam in hun situatie, doordat ze het gevoel hebben overal alleen voor te staan. Het zal dan ook niet verbazen dat een groot deel van de volwassen naasten van mensen met verslavingsproblematiek zich overbelast voelt en kampt met psychische klachten, zoals depressie en angst. Dat was ook de reden waarom we het zelfboekje Drankjewel indertijd hebben geschreven: om psychische klachten te helpen voorkomen en het welzijn en de veerkracht van de naaste te ondersteunen. Pure zelfzorg dus.

Als naaste kun je soms meer dan je denkt

Maar soms kun je als naaste meer dan je denkt. Naasten zijn immers vaak de eersten die merken dat er iets aan de hand is. Hiermee kunnen ze een belangrijke schakel zijn in het signaleren en bespreken van problematisch alcoholgebruik. Familieleden en andere naasten van probleemdrinkers worden ook vaak betrokken bij de behandeling, want dan is de kans groter dat de behandeling succesvol is. En iemands herstel verloopt beter als het met de naaste ook goed gaat.

“Er is dan ook veel veranderd in de afgelopen 10 jaar”, zegt Anita Oliemans. “Ging het vroeger in de verslavingszorg veel vaker alleen over de drinkende ander, nu is er véél meer aandacht voor de naaste.” Een naaste van een probleemdrinker kreeg vroeger van de hulpverlening nog vaak te horen dat ze niets voor de naaste kunnen betekenen als de probleemdrinker zelf niet gemotiveerd is. Nu is er een uitgebalanceerd aanbod aan preventieve interventies voor naasten: natuurlijk interventies die de veerkracht en het welzijn van de naaste versterken, maar ook interventies die de communicatie met de probleemdrinker helpen verbeteren, en die de probleemdrinker kunnen motiveren om te minderen of te stoppen. Of helpen om in behandeling te gaan.

In 5 stappen naar minder stress

Een voorbeeld van zo’n nieuwe interventie is de 5-stappenmethode. Deze bestaat uit de volgende vijf stappen: 1) in kaart brengen van de stress en belasting bij de naaste en anderen; 2) meer kennis en inzicht krijgen; 3) omgaan met de situatie (copingstijlen); 4) in kaart brengen van steun en netwerk uitbreiden en 5) terugblik wat het heeft opgeleverd en kijken of er behoefte is aan verdere ondersteuning, bijvoorbeeld door de verslavingszorginstelling.

Veel mensen doen in de groep voor de eerste keer hun verhaal en vinden herkenning bij elkaar. Dat is de kracht van de groep. – Anita Oliemans, Jellinek

Anita Oliemans, die de 5-stappen interventie regelmatig geeft voor een groep naasten, legt uit wat deze interventie zo effectief maakt: “Veel mensen doen in de groep voor de eerste keer hun verhaal en vinden herkenning bij elkaar. Dat is de kracht van de groep.” Ylaise Huberts, preventiewerker bij Vincent van Gogh en bezig met de opleiding vanuit Jellinek in de 5-stappenmethode beaamt dit: “Mensen leren van elkaar en ervaren dat bepaalde patronen doorbroken worden. Er is geen goed en geen fout. Mensen hebben vaak een oordeel over hoe iemand handelt. Bijvoorbeeld vinden mensen dat je geen geld moet geven aan een verslaafde. In 5-stappen bekijk je dit op een niet-veroordelende manier: wat zijn de voor- en nadelen, wat zou je anders kunnen of willen doen? Mensen worden zich bewust van hun patronen en leren om goed voor zichzelf te zorgen.” Uit onderzoek blijkt inderdaad dat naasten zich beter en sterker voelen na het volgen van de 5-stappenmethode. En soms leidt het ook tot een betere relatie met de naaste.

Probleemdrinker gaat eerder in behandeling

Een andere interventie die veel instellingen voor verslavingszorg aanbieden is de CRAFT-training (Community Reinforcement And Family Training). CRAFT is een groepsinterventie maar wordt soms ook individueel aangeboden, en online Zelfhulp Naasten | Zelfhulp Naasten. De naaste leert beter voor zichzelf te zorgen, en hoe je iemand met een verslaving kunt motiveren om te stoppen of te minderen. Sjoerd Wieten, preventiedeskundige bij Brijder Verslavingszorg, ziet positieve resultaten terug in de paar CRAFT-trainingen die hij heeft gegeven: “Mensen voelen zich enorm gesterkt door de training en leven met elkaar mee. Met iedere bijeenkomst zie je dat mensen steeds meer grip krijgen op een situatie die eerst uitzichtloos leek.” Buitenlands onderzoek laat zien dat de CRAFT-aanpak werkt: na het volgen van CRAFT door naasten gaat twee derde van de personen met problematisch middelengebruik in behandeling. Wieten zag dit terug in zijn training: “Bij de laatste CRAFT training was 65 procent van de problematisch gebruikende naasten aan het eind in behandeling gegaan. Dit is een heel mooi resultaat.”

In het nieuwe dossier Alcohol & Naasten van het Expertisecentrum Alcohol staat alle kennis op een rij.

Meer informatie

• Kopp/kov kennisdossier
• De ervaren belasting van naasten van personen met verslavingsproblemen – Trimbos-instituut