Jongeren en volwassenen in de residentiële zorg en welzijn lopen meer risico op problemen als gevolg van middelengebruik. Open en Alert biedt uw organisatie handvatten om deze problemen te voorkomen.
Wat is Open en Alert?
Het doel van Open en Alert is is het voorkomen en signaleren van problemen door middelengebruik bij cliënten die verblijven in zorg- en welzijnsorganisaties. Het programma is gebaseerd op principes van omgevingspreventie en vroegsignalering. Open en Alert kan uitgevoerd worden in de residentiële jeugdhulp, zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking, maatschappelijke opvang, ggz, verpleeghuizen en forensische en justitiële inrichtingen.
Open houding en alerte aanpak
Open en Alert stimuleert medewerkers in organisaties tot een open houding tegenover alcohol, tabak en drugs en de mensen die dit gebruiken. Hierdoor worden eventuele problemen eerder zichtbaar en bespreekbaar.
Tegelijkertijd stimuleert het programma tot een alerte aanpak van eventuele problemen door middelengebruik. Veel medewerkers zijn onzeker over hoe zij om moeten gaan met middelengebruik bij hun doelgroep, dit wordt ook wel handelingsverlegenheid genoemd. Zij missen de benodigde kennis en vaardigheden of ervaren weinig houvast vanuit de instelling waar zij werken. Ook is het voor hen vaak lastig om de juiste toon te vinden in gesprekken over middelengebruik.
Open en Alert biedt organisaties en de professionals die daar werken ondersteuning bij het ontwikkelen van helder beleid omtrent middelengebruik. Door de kennis en vaardigheden op het gebied van middelengebruik en motiverende gespreksvoering te vergroten worden problemen door middelengebruik tijdig herkend en aangepakt.
Drie pijlers
Waarom Open en Alert?
Deskundige begeleiding
U krijgt steun en expertise van ervaren preventiedeskundigen vanuit een instelling voor verslavingszorg. Zij verzorgen ook de deskundigheidsbevordering aan uw medewerkers. Omdat zij zich dagelijks bezighouden met preventie van middelengebruik heeft u hiermee toegang tot kennis over de laatste inzichten en ontwikkelingen.
Procesmatige aanpak
Door het gefaseerde stappenplan creëert u draagvlak en expertise in uw organisatie voor een effectief en praktisch middelenbeleid. U bouwt een samenwerking op met de instelling voor verslavingszorg die de basis vormt voor informatie, advies en eventuele doorverwijzing in de toekomst.
Interventies op maat
Open en Alert biedt ruimte voor het inzetten van instrumenten en interventies die passen bij uw organisatie en doelgroep. Denk aan motiverende gesprekken vanuit Moti-4 of Moti-55, persoonlijke begeleiding voor mensen met een lichte verstandelijke beperking in de vorm van Take it personal of de oudercursus Help, mijn kind kan niet zonder. In de fase van beleidsontwikkeling krijgt u advies over de mogelijkheden voor uw doelgroep.
Goed onderbouwd
Open en Alert is gebaseerd op jarenlange ervaring en de aanpak wordt regelmatig bijgesteld op basis van nieuwe behoeften en inzichten. De interventie is erkend als ‘goed onderbouwd’ in de databanken van het NJi en Centrum Gezond Leven. De interventie is ook opgenomen in de handreiking Middelengebruik en Verslaving bij mensen met een LVB van de Academische Werkplaats Kajak.
Ondersteunende materialen
Open en Alert bevat uiteenlopende materialen voor beleidsontwikkeling, deskundigheidsbevordering en samenwerking. Denk aan formulieren voor het inventariseren van beleid, werkvormen voor discussies, trainingsmaterialen, e-learnings en voorbeeldprotocollen.
Aan de slag met Open en Alert
Heeft u interesse in Open en Alert voor uw organisatie? U kunt direct beginnen.
Draagvlak
Een eerste stap is te kijken of u voldoende draagvlak heeft binnen uw team, steun van uw leidinggevende en bij voorkeur ook van het management. U kunt hiervoor alvast de handleiding Open en Alert voor zorg- en welzijnsorganisaties gratis downloaden.
Neem contact op met de instelling voor verslavingszorg (IVZ)
Vervolgens neemt u contact op met de afdeling preventie van de instelling voor verslavingszorg bij u in de buurt. Zij kennen Open en Alert en zijn expert op het gebied van middelengebruik. In een verkennend gesprek vertelt u over de knelpunten en uw wensen. De preventiedeskundige vanuit verslavingszorg geeft u informatie over de mogelijkheden en eventuele kosten.
Afspraken maken
Als het aanbod vanuit verslavingspreventie aansluit bij uw wensen kunt u de eerste afspraken maken. Bijvoorbeeld voor het geven van een presentatie in het managementteam om draagvlak en financiële mogelijkheden te creëren. Of als het management al overtuigd is, eventueel een gesprek met gemeenten en/of zorgverzekeraars voor verdere (financiële) steun bij het opzetten van het programma.
Planning en budget
Het is handig om in een vroeg stadium een globale planning van activiteiten, budget en tijdpad te maken. Bijvoorbeeld na het eerste gesprek met de instelling voor verslavingszorg. Na goedkeuring van beide partijen kan deze concreet worden ingevuld.
Heeft u vragen over starten met Open en Alert?
Mail dan naar openenalert@trimbos.nl of neem contact op met Marjan Möhle, projectleider Open en Alert.
Vind een preventiewerker bij u in de buurt
Bent u op zoek naar een instelling voor verslavingszorg bij u in de buurt? Deze instellingen werken al met Open en Alert.
Open en Alert bij u in de buurt
Klik op een icoon voor contactinformatie
Wetenschappelijk onderbouwde aanpak
Open en Alert is erkend als ‘theoretisch goed onderbouwd’ en is gebaseerd op wetenschappelijke kennis over het ontstaan van (problemen door) middelengebruik.
Het gebruik van alcohol, tabak en drugs kan leiden tot lichamelijke, psychische en sociale problemen, waaronder verslaving. Vaak is hierbij sprake van een wisselwerking tussen factoren bij de persoon en in diens omgeving. Bij cliënten in de residentiële zorg stapelen veel van deze risicofactoren zich gedurende hun levensloop op. Denk hierbij aan traumatische ervaringen of sociale of psychische problemen die thuis, op school of op het werk zijn ontstaan.
Ook tijdens hun verblijf in een instelling worden cliënten vaak blootgesteld aan risicofactoren voor (problemen door) middelengebruik. Bekende risicofactoren zijn de beschikbaarheid van middelen in de directe omgeving of het zien van middelengebruik door anderen. Maar ook onvoldoende betrokkenheid, deskundigheid en begeleiding spelen vaak een rol. Daarnaast is er binnen instellingen soms weinig vrijetijdsaanbod als alternatief voor middelengebruik.
Via de pijlers beleidsontwikkeling, deskundigheidsbevordering en samenwerking met verslavingszorg richt Open en Alert zich op het beperken van deze risicofactoren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van actuele kennis over effectieve middelenpreventie en implementatie.
EXPLORE onderzoek
Van 2019-2021 liep het onderzoek EXPLORE naar middelengebruik en middelenbeleid in het speciaal onderwijs, de residentiële jeugdhulp (RJZ) en Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s).
Materialen
Binnen het programma Open en Alert kunnen verschillende materialen ingezet worden bij het voorkomen van middelengebruik. Deze materialen zijn eventueel ook los inzetbaar.
Podcast
Het Trimbos-instituut ontwikkelde in 2022 een podcast om jeugdprofessionals te helpen het gesprek over cannabisgebruik aan te gaan. Daarin geven experts en jongeren in zes afleveringen tips en handvatten.
