Helder op School voor het primair onderwijs
Helder op School voor het primair onderwijs helpt scholen aandacht te besteden aan de preventie van roken, alcohol en (te veel) gamen. Verbeter uw beleid, krijg ondersteuning bij signaleren en leer meer over de omgevingsfactoren die leerlingen beïnvloeden.
Beleid
Helder op School ondersteunt u bij het opstellen van een goed beleid op het gebied van alcohol, tabak en gamen op en rond de school. Dit beleid is onderdeel van het bredere schoolbeleid. Hoe dit beleid wordt uitgevoerd, legt u vast in een reglement, waarin in elk geval de volgende zaken duidelijk beschreven staan.
- Welke regels zijn er, voor wie gelden ze en welke uitzonderingen worden er gemaakt?
- Hoe worden de regels gehandhaafd en welke sancties staan er op overtredingen?
- Welke maatregelen worden genomen, zoals een rookvrij schoolterrein, alcoholvrije schoolborrels of een verbod op telefoongebruik tijdens schooltijd?
- Hoe communiceert de school over beleid en regels met medewerkers, leerlingen en hun ouders, zodat iedereen van de afspraken op de hoogte is?
Bekijk een voorbeeld van een reglement voor middelengebruik.
Voor preventiewerkers
U werkt als preventiewerker bij een GGD of instelling voor verslavingszorg en u begeleidt scholen bij het implementeren van Helder op School. Bekijk informatie en tools die u daarbij ondersteunen.
Doelstelling
Voorkomen dat leerlingen tabak en alcohol gaan gebruiken en stimuleren dat leerlingen op gezonde en verantwoorde wijze met games en sociale media omgaan.
Helder op School adviseert een middelenvrij beleid, waarin gestreefd wordt naar een school waar niet gerookt of alcohol gedronken wordt en waar niet overmatig gegamed wordt. Het uitgangspunt is dat een school voor leerlingen een veilige en pedagogisch verantwoorde omgeving moet zijn. Roken, alcohol drinken en te veel gamen horen daar niet bij.
Ondersteuning
Helder op School kan u begeleiden bij het opstellen van beleid en regels en kan u adviseren hoe u op school het gesprek hierover aangaat en draagvlak creëert. Hoe gaat u bijvoorbeeld om met alcoholgebruik op de kerstborrel of op schoolfeesten, wat doet u als er toch gerookt wordt op het schoolterrein en wat spreekt u af over alcohol drinken of roken door de begeleiding van het schoolkamp? Hoe betrekt u de ouders en de medewerkers hierbij? U krijgt advies van een preventiewerker van de GGD of een instelling voor verslavingszorg, die ervaring heeft opgedaan bij andere scholen.
Meer weten? Neem contact op met de preventiewerker bij u op school. Is er nog geen preventiewerker op uw school actief?
Aandachtspunten
De meeste kinderen in het basisonderwijs hebben nog weinig interesse in alcohol of roken en staan hier negatief tegenover. Dat neemt niet weg dat het toch goed is om alert te blijven om de volgende redenen.
- Er kan iets aan de hand zijn met een individuele leerling of er kan iets op dit gebied spelen in diens thuissituatie.
- U kunt er als school aan bijdragen dat de kinderen later niet van houding veranderen, doordat personeel, bezoekers en ouders het goede voorbeeld geven en niet roken en drinken in de school, op het schoolterrein en bij alle activiteiten van de school.
- Uit onderzoek blijkt dat kinderen die anderen zien roken, zelf ook eerder gaan roken. Daarnaast willen we onze kinderen en jongeren beschermen tegen de schadelijke gevolgen van meeroken. Daarom is een rookvrij schoolterrein sinds 1 augustus 2020 verplicht. Meer informatie en een stappenplan voor een rookvrij terrein vindt u bij Omgeving.
Wat als het beleid voor weerstand zorgt?
Als er weerstand is bij medewerkers of ouders, is het belangrijk om het gesprek aan te gaan en samen te bekijken welke afspraken er gemaakt kunnen worden.
In de praktijk kan dit betekenen dat er specifieke afspraken worden gemaakt over de manier waarop invulling wordt gegeven aan het schoolbeleid; u spreekt bijvoorbeeld af dat medewerkers wel mogen drinken als zij uit eten gaan na afloop van een teamuitje. Dit soort afspraken hoeft geen bezwaar te zijn, zolang er niet gerookt en gedronken wordt waar leerlingen bij zijn.
Signaleren
Weinig kinderen in groep 7 of 8 roken of drinken. Ook hebben jonge kinderen meestal een negatieve houding tegenover roken en alcohol. Maar toch is het belangrijk om ook in het primair onderwijs alert te zijn op mogelijke signalen, want het kan voorkomen dat bij een individuele leerling (thuis) op dit gebied iets speelt.
Opstellen van een zorgprotocol
Elke school is wettelijk verplicht om een heldere ondersteuningsstructuur te hebben, waarvan een zorgteam of multidisciplinair overleg deel uit maken. Problemen of zorgen rondom Roken en alcohol kunnen gekoppeld worden aan deze bestaande ondersteuningsstructuur. Daarbij is aandacht voor middelenproblematiek in de omgeving van leerlingen (bijvoorbeeld bij ouders) een belangrijk onderdeel.
In het zorgprotocol van de school staat welke zorg de school geeft aan leerlingen die roken of alcohol gebruiken. Hoe gaat de school om met (vermoedens van) roken of gebruik van alcohol? In het zorgprotocol legt u vast welke afspraken er zijn over het signaleren en bespreekbaar maken van deze problemen, wie er binnen de school welke rol op zich neemt en welke externe hulp er ingeschakeld kan worden en op welk moment. De preventiewerker van de GGD of instelling voor verslavingszorg kan u ondersteunen bij het opstellen van het protocol.
Het is belangrijk dat ouders weten bij wie ze op school terecht kunnen met vragen of problemen rondom middelengebruik. Vermeld dit bijvoorbeeld op de website of in de schoolgids.
Extra ondersteuning van individuele leerlingen
Soms is extra ondersteuning nodig wanneer een leerling op deze jonge leeftijd al aan het experimenteren is met roken of alcohol. Een deel van de begeleiding kan binnen de school plaatsvinden, door een intern begeleider, zorgcoördinator of orthopedagoog.
Indien nodig kan de school ook externe begeleiding inschakelen, zoals de GGD, een instelling voor verslavingszorg, (school)maatschappelijk werk of bureau jeugdzorg. We raden u aan om voor de school een sociale kaart op te stellen, waarin u beschrijft wanneer welke partijen betrokken kunnen worden.
E-learning Gamen en Sociale Media
Speciaal voor docenten of andere onderwijsprofessionals die meer willen weten over gamen en sociale media, is de
e-learning Gamen en Sociale Media ontwikkeld. In deze e-learning wordt aandacht besteed aan het signaleren en bespreekbaar maken van problematisch gamegedrag en sociale mediagebruik. Daarnaast wordt ingegaan op hoe gezond gebruik van gamen en sociale media er precies uitziet en wat deze zo aantrekkelijk maken voor jongeren. Aansluitend is er een ouderavond rondom gamen en sociale media beschikbaar.
Educatie
De meeste kinderen in het basisonderwijs hebben nog weinig interesse in alcohol en roken. Daarom is voorlichting aan alle jongeren in het basisonderwijs niet nodig.
Toch kan er reden zijn om aandacht te besteden aan alcohol of tabak in uw lessen, bijvoorbeeld als er bij een individuele leerling (thuis) iets speelt. Wij raden u aan om dan contact op te nemen met de preventiewerker van de GGD of instelling voor verslavingszorg bij u op school en samen te bepalen of het nodig is om actie te ondernemen en welke actie passend is. Is er geen vaste preventiewerker op uw school? Dan kunt u contact opnemen met een preventiewerker in uw regio via de sociale kaart.
Problematisch gamen en social media gebruik
Anders dan voor roken, alcohol of drugs geldt voor gamen en sociale media dat dit gedrag niet van nature ongezond is. In de meeste gevallen is gamen of het gebruik van sociale media een normale vrijetijdsbesteding zonder nadelige gevolgen. Het voorlichten van leerlingen over de risico’s van gamen en sociale media is daarom niet de eerste stap bij de preventie van problematisch gedrag. In eerste instantie is het belangrijk dat de andere pijlers van de gezonde school zijn ingevuld: het opstellen van gedragsregels (beleid), het inrichten van een goede zorgstructuur en het betrekken van ouders.
Schoolomgeving
Anderen zien roken en drinken, heeft invloed op het gedrag van kinderen. Pas daarom de omgeving zoveel mogelijk aan.
Rookvrij schoolterrein
Kinderen moeten rookvrij kunnen opgroeien. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die anderen zien roken, zelf ook eerder gaan roken. Bovendien beschermt een rookvrij onderwijsterrein tegen de schadelijke gevolgen van meeroken. Sinds 1 augustus 2020 zijn daarom alle scholen en onderwijsinstellingen in Nederland verplicht een rookvrij onderwijsterrein te hebben. Dit is vastgelegd in de Wijziging van de Tabakswet.
Vrijwel alle scholen in het primair onderwijs beschikken inmiddels over een rookvrij schoolterrein. Is het terrein van uw school nog niet helemaal rookvrij? Ga dan snel aan de slag en download het stappenplan voor het primair onderwijs of de gesprekshandleiding met tips voor het bespreken van het rookvrije onderwijsterrein op school. Meer leest u ook in de factsheet rookvrije onderwijsterreinen.
Materialen
Er zijn verschillende materialen om te laten zien dat het onderwijsterrein rookvrij is. Op deze website bestelt u borden en diverse andere materialen.
Ook in de webshop van de rookvrije generatie worden verschillende materialen aangeboden om te laten zien dat uw onderwijsinstelling rookvrij is, zoals borden, raamstickers en beachflags.
Let wel: op de borden die hier verkrijgbaar zijn, staat niet de toevoeging ‘Dit terrein is’. Voor het aanduiden van het rookvrije schoolterrein zijn deze borden daarom minder geschikt.
Toezicht en handhaving
Vanaf 1 januari 2021 is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gestart met het toezicht en de handhaving op het rookverbod. Lees meer op nvwa.nl of bekijk een aantal veel gestelde vragen en antwoorden.
NIX18
U kunt als school aansluiten bij de boodschap van NIX18: niet roken en niet drinken tot 18 jaar.
Alcoholvrij beleid
Neem in het schoolbeleid op, dat alle activiteiten die vanuit school worden georganiseerd, alcoholvrij zijn. Schenk bijvoorbeeld geen alcohol op de kerst- en zomerborrel en vraag de medewerkers geen alcohol te drinken in het zicht van de leerlingen.
Ouderbetrokkenheid
Bij de opvoeding op het gebied van roken, alcohol, drugs en gamen, spelen ouders een grote rol. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat deze rol groter is dan ouders zelf vaak denken. Het is dus belangrijk om de ouders bij het programma te betrekken, bijvoorbeeld door informatie en opvoedtips te geven op ouderavonden en via de schoolgids, de website en folders.
Ouderavond
Betrek de ouders actief door een ouderavond te organiseren waarbij de aankomende puberteit centraal staat. Ouders leren dan wat hen te wachten staat en kunnen vast het gesprek aangaan met hun kind, bijvoorbeeld over het gebruik van alcohol of over gamen.
Gezonde School
Helder op School is een onderdeel van Gezonde School, het landelijk initiatief voor verbetering van gezondheid in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs.
Het doel van de Gezonde School-aanpak is een gezonde leefstijl vanzelfsprekend te maken voor leerlingen en studenten. Dit lukt door met een stappenplan te werken aan een gezondheidsthema dat de school zelf kiest.
Roken en Alcohol is een van de thema's voor het primair onderwijs. Lees hier meer over de Gezonde school-aanpak voor dit thema.
