Monitoring gebruik alcohol, tabak en drugs

Monitors en onderzoeken

• Nationale Drug Monitor (met cijfers over gebruik alcohol, tabak en drugs); geeft een actueel overzicht in de grote stroom van informatie over het gebruik van, alcohol, tabak en drugs in Nederland. De Jaarberichten van de NDM geven een samenvatting van monitors van het Trimbos-instituut.

Monitors onder volwassenen

• In de Leefstijlmonitor worden gegevens verzameld over het gebruik van alcohol, tabak en drugs in de bevolking. Voor volwassenen gebeurt dit jaarlijks met de Gezondheidsenquête voor de basisprevalentie en tweejaarlijks met de Aanvullende Module Middelen van de Leefstijlmonitor (LSM-A) waarin verdiepende informatie wordt verzameld over intensiteit van gebruik en verslaving. Het Trimbos-instituut is in het onderzoeksconsortium van de Leefstijlmonitor aanspreekpunt voor het onderwerp middelengebruik.
• In de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap (MMZ) wordt het middelengebruik van vrouwen en hun partner vóór, tijdens en na de zwangerschap in kaart gebracht.
• NEMESIS is een bevolkingsonderzoek bij volwassenen die meerdere jaren worden gevolgd om uitspraken te kunnen doen over psychische aandoeningen (inclusief middelengebruik en verslaving).
• Rioolwateranalyses (uitgevoerd door KWR)kunnen een signaal geven over de totale consumptie van drugs in een bepaalde stad of regio.
• Met de THC-monitor doet het Trimbos-instituut onderzoek naar de hoeveelheid THC in cannabis.

Monitors onder jongeren

De monitors onder jongeren zijn gericht op scholieren tot en met 16 jaar en op jongeren in het vervolgonderwijs van 16 jaar en ouder.

• De scholierenonderzoeken Peilstationsonderzoek scholieren en HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) vinden, afwisselend, elke twee jaar plaats en verzamelen gegevens over middelen gebruik van Nederlandse scholieren in VMBO, HAVO en VWO. Het Peilstationsonderzoek geldt hierbij ook als een verdiepende module van de Leefstijlmonitor en in het HBSC-onderzoek worden ook gegevens verzameld over ander leefstijlgedrag en mentale gezondheid.
• De Middelenmonitor MBO-HBO is gericht op jongeren van 16 tot en met 18 jaar op het MBO en HBO. Het onderzoek kent een kortere vragenlijst en een andere methode van data verzamelen, maar genereert cijfers die vergelijkbaar zijn met die van het Peilstationsonderzoek Scholieren en HBSC zodat een completer beeld ontstaat van het gebruik onder jongeren van 12 t/m 18 jaar. De middelenmonitor MBO-HBO wordt gelijktijdig uitgevoerd met de scholierenstudies.
• De studentenmonitor brengt de mentale gezondheid en middelengebruik van studenten in het hoger onderwijs in kaart. Ruim 32.000 studenten van 24 onderwijsinstellingen hebben in 2023 deelgenomen aan de tweede meting van het onderzoek. De monitor wordt elke twee jaar herhaald.
• Internationaal draagt Nederland bij aan twee belangrijke Europese studies onder scholieren namelijk het ESPAD-onderzoek (Europees onderzoek naar middelengebruik scholieren 15-16 jaar) en HBSC-internationaal (onderzoek in ’meer dan 40 landen naar gezondheid en welzijn scholieren van 11, 13 en 15 jaar).

Speciale groepen

• Het EXPLORE-onderzoek vindt plaats onder speciale groepen jongeren die in de andere jeugdmonitors  niet of onvoldoende worden belicht. Het gaat om jongeren in het praktijkonderwijs, het voortgezet speciaal onderwijs (VSO, cluster 3 en 4), de residentiële jeugdzorg en justitiële jeugdinrichtingen.
• Met het Grote Uitgaansonderzoek (HGU) worden onder een groep  frequente uitgaanders van 16 tot en met 35 jaar gegevens verzameld over het gebruik van alcohol en drugs.
• Ouders: in het Peilstationsonderzoek scholieren en in HBSC wordt sinds 2007 ook vragen gesteld aan ouders van de leerlingen over middelen specifieke opvoeding en hun mening over NIX18.