Blog |

Groeien in persoonsgericht werken met iedereen aan boord!

22 maart 2022

Persoonsgerichte zorg heeft een positieve uitwerking op bewoners van verpleeghuizen, hun familie en het (zorg)personeel. Deze manier van werken wordt als voorwaarde voor kwalitatief goede zorg gezien. Waarom komt het dan toch vaak moeilijk van de grond?

Uit onderzoek blijkt dat persoonsgerichte zorg voor bewoners kan leiden tot betere kwaliteit van leven en grotere tevredenheid, omdat ze zich meer thuis voelen in het verpleeghuis. Maar ook de familie is meer tevreden over de geboden zorg voor hun naaste.¹ ² Daarnaast vergroot het ook de medewerkerstevredenheid, omdat ze de mogelijkheid krijgen om beter bij de behoeften en voorkeuren van de bewoners aan te sluiten, de dagelijkse structuur daarop aan te passen en een stapje extra te doen.³

Het Trimbos-instituut en Menske ondersteunen verpleeghuizen bij het implementeren van persoonsgerichte zorg, waarbij alle medewerkers geschoold worden. In de trajecten is vanaf de start aandacht voor de implementatie en borging van een persoonsgerichte werkvisie. Echter merken we met regelmaat dat dit op papier makkelijker lijkt dan in de praktijk.

Twee organisaties aan het woord

We gingen in gesprek met drie medewerkers van twee organisaties die persoonsgerichte zorg hoog in het vaandel hebben staan met de vraag hoe je persoonsgericht werken op een goede manier in kan voeren en tot een blijvend succes kan maken in een organisatie. We stellen ze even voor: Lianne Groeneveld (projectleider persoonsgerichte zorg en maatschappelijk werker) van het Johannahuis in Wassenaar, Wilma Broer (coach persoonsgerichte zorg) en Esther van der Vlies (Beleidsmedewerker kwaliteit) van Salem in Ridderkerk.

Onderzoek laat zien dat het daadwerkelijk doorleven van een persoonsgerichte werkvisie in een zorgorganisatie niet zomaar tot stand komt. Vaak is een cultuuromslag nodig. Zorgverleners denken namelijk nog steeds veel vanuit een medisch perspectief in plaats van uit een psychosociaal perspectief, waardoor de focus in de praktijk toch nog veel komt te liggen op de lichamelijke verzorging van de bewoners.

Om een cultuuromslag te maken zijn er veranderingen nodig op verschillende vlakken, zoals op het niveau van de medewerker (o.a. ontwikkelde interpersoonlijke vaardigheden en toewijding aan het werk).⁴ ⁵ Maar ook in de zorgomgeving (juiste competentiemix en ondersteunende systemen) en het zorgsysteem (betrokkenheid van zorgprofessionals, familie en bewoners en gezamenlijke besluitvorming) zal vaak iets moeten veranderen.

Het begint met een sterke visie vanuit de organisatie

Allereerst zijn sterk leiderschap en een heldere visie nodig om de organisatie daadwerkelijk persoonsgericht te maken.⁶

Salem heeft inmiddels zo’n zes jaar geleden een visie rondom persoonsgerichte zorg op papier gezet: ‘Salem. Een plek waar ik wil wonen. Waar ik mezelf kan zijn. Een plek waar ik inbreng heb. Zelfs als ik zwak ben. In Salem bèn ik iemand.’ Hierin komen mooi de elementen die van belang zijn voor persoonsgerichte zorg terug. “Naast het op papier zetten, moet je het ook handen en voeten geven in de praktijk”, aldus Esther en Wilma.

Lianne geeft aan dat ze zo’n drie jaar geleden begonnen zijn met de implementatie van persoonsgerichte zorg bij het Johannahuis: “Natuurlijk zagen we al ontzettend veel dingen goed gaan in de manier van werken, maar er valt altijd nog wat te leren over de wensen m.b.t. welzijn van bewoners en het aansluiten bij hun behoeften. Hier bewust bij stilstaan als organisatie en als medewerker is een belangrijke stap. Maar we moeten het vooral ook als héle organisatie doen, dus met álle medewerkers. Dat is een belangrijke voorwaarde om dit te laten slagen.”

Scholing is een succesfactor

Gerichte scholing van medewerkers is dan ook van belang voor het laten slagen van persoonsgerichte zorg in de organisatie.⁷

“Om het echt van de grond te krijgen is er wel wat nodig. Denk bijvoorbeeld aan een goede visie en beleid, scholing, de juiste type medewerkers, successen, geld en ruimte”, aldus Wilma en Esther.

Lianne geeft aan dat ze het van grote meerwaarde vindt dat de scholingen persoonsgerichte zorg gegeven worden aan gemixte groepen medewerkers, van zorgdiensten en gastvrouwen tot huishouding, receptie en technische dienst. Door de uitwisseling van ervaringen leert men van elkaar en komt er meer bewustzijn. Wilma en Esther geven aan dat ze naar aanleiding van de trainingen ook blijvende aandacht geven aan persoonsgerichte zorg bijvoorbeeld door een andere indeling in het zorgdossier, waardoor persoonlijke voorkeuren en behoeften meer op de voorgrond komen.

Eigenaarschap: leer-/werkgroep persoonsgerichte zorg zorgt voor borging

Bij Salem is een werkgroep opgericht om hun visie ook in de praktijk concreet te maken. De werkgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van de meeste afdelingen en andere disciplines, diensten en paramedici. Het blijkt vooral van belang te zijn dat er aanjagers of ambassadeurs in de organisatie zijn die het onderwerp ‘persoonsgerichte zorg’ levend houden.

“Het mooiste zou natuurlijk zijn als de verantwoordelijkheid hiervoor bij de medewerkers komt te liggen, maar zover zijn we nog niet”. – Wilma

Om dezelfde reden zet het Johannahuis een ‘leergroep persoonsgerichte zorg’ op, waarin een aantal medewerkers van verschillende disciplines zitting nemen. Deze leergroep gaat aan de slag met praktijksituaties rondom persoonsgerichte zorg en zijn daardoor de aanjagers richting andere medewerkers.

Een belangrijke factor om persoonsgerichte zorg mogelijk te maken, is dan ook de intrinsieke motivatie van medewerkers.⁸ “We vinden het belangrijk dat de medewerkers van de leergroep het zelf vooral ook leuk vinden en geïnspireerd raken. Op die manier kunnen ze ook anderen inspireren en bewust laten zijn”, vertelt Lianne. “Samen er op uit gaan in de mooie groene natuur rondom het Johannahuis om ervaringen uit te wisselen of inspiratie halen bij andere organisaties of initiatieven. Het maakt het vooral ook aantrekkelijk voor medewerkers. En dat maakt dat ze het persoonsgericht werken enthousiast blijven uitdragen

Toch leert de ervaring dat we soms weer terugvallen in onze oude manier van werken. Lianne geeft aan dat dit met name gebeurt als de werkdruk te hoog is en we ons in de waan van de dag meer focussen op de belangrijke basiszorg en wat minder op het aansluiten bij het persoonsgericht te werk gaan. Lianne geeft aan dat een belangrijke factor ook kan zijn dat een externe partij (zoals het Trimbos-instituut) als ambassadeur of aanjager ingezet wordt.

Bij Salem hebben ze dit anders ingericht. Wilma is coach persoonsgerichte zorg en die stimuleert medewerkers onder andere om mooie voorbeelden met elkaar te delen. Niet alleen met de collega’s op de eigen afdeling, maar ook daarbuiten. Ook voert Wilma gesprekken met teams over waar ze als team voor staan (teamvisie), wat ze belangrijk vinden en hoe dit zich verhoudt tot persoonsgerichte zorg.

Hoe nu verder?

Om persoonsgerichte zorg in de toekomst als geïntegreerd onderdeel van de dagelijkse werkzaamheden te laten zijn, geeft Lianne aan dat ze de wens bij het Johannahuis hebben om een fijn en inspirerend leerklimaat verder te ontwikkelen. Een klimaat waarin medewerkers de ruimte krijgen om geïnspireerd te worden en gemotiveerd te raken om bewust te blijven van hun eigen handelen. Maar, zegt Lianne “Ik zie al zo veel mooie dingen gebeuren, daar moeten we in de toekomst zeker aan vast blijven houden. Denk bijvoorbeeld aan de hoge mate van gastvrijheid binnen het Johannahuis en de manier waarop medewerkers elkaar en bewoners met respect behandelen. Iets waar we trots op zijn.”

Momenteel onderzoekt het Trimbos-instituut in opdracht van het ministerie van VWS hoe het thema ‘leren en ontwikkelen’ in relatie staat tot persoonsgerichte zorg. Het rapport hierover wordt in mei op de website van het Trimbos gepubliceerd.

Meer onderzoek zal nodig zijn om te ontdekken hoe de implementatie en borging van persoonsgericht werken een blijvende verandering teweeg kan brengen in de verpleeghuizen.

Voetnoten

1
Duan, Y., Mueller, C. A., Yu, F., Talley, K. M., & Shippee, T. P. (2021). An empirical typology of nursing home culture change implementation. Journal of Applied Gerontology, 40(9), 1039-1050.
2
Yoon, J. Y. (2018). Relationships among person-centered care, nursing home adjustment, and life satisfaction: a cross-sectional survey study. International psychogeriatrics, 30(10), 1519-1530.
3
Vassbø, T. K., Kirkevold, M., Edvardsson, D., Sjögren, K., Lood, Q., & Bergland, Å. (2019). The meaning of working in a person-centred way in nursing homes: a phenomenological-hermeneutical study. BMC nursing, 18(1), 1-8.
4
McCormack, B., & McCance, T. V. (2006). Development of a framework for person‐centred nursing. Journal of advanced nursing, 56(5), 472-479.
5
Fazio, S., Pace, D., Flinner, J., & Kallmyer, B. (2018). The fundamentals of person-centered care for individuals with dementia. The Gerontologist, 58(suppl_1), S10-S19.
6
Koren, M. J. (2010). Person-centered care for nursing home residents: The culture-change movement. Health affairs, 29(2), 312-317.
7
Koren, M. J. (2010). Person-centered care for nursing home residents: The culture-change movement. Health affairs, 29(2), 312-317
8
McCormack, B., & McCance, T. V. (2006). Development of a framework for person‐centred nursing. Journal of advanced nursing, 56(5), 472-479.

Claudia van der Velden

Wetenschappelijk medewerker Ouderen

Profiel en contact