Minder bezoekers, meer GHB en vaker arbeidsmigranten in harm reduction voorzieningen

Harm reduction voorzieningen zijn locaties waar gebruikers bijvoorbeeld hun spuiten kunnen omruilen om op een zo veilig mogelijke manier drugs te gebruiken, ruimtes waar men onder begeleiding drugs tot zich kan nemen of voorzieningen waar methadon en heroïne worden verstrekt. Bezoekers zijn doorgaans oudere Nederlandse mannen die heroïne en (base) cocaïne ¹Basecoke is een rookbare vorm van cocaïne. Basecoke wordt vaak gemaakt door snuifcocaïne te koken met water en maagzout. gebruiken en vaak een lange geschiedenis hebben van behandeling en hulp voor hun problematisch drugsgebruik. Hoe staan deze voorzieningen er voor én tegen welke uitdagingen lopen medewerkers van deze voorzieningen momenteel aan? Dat is te lezen in het rapport ‘Recente inzichten in harm reduction voorzieningen in Nederland’.

Ontwikkelingen in harm reduction

Dat er minder mensen gebruik maken van harm reduction voorzieningen, komt doordat er steeds minder nieuwe gebruikers van heroïne bijkomen. Daarbij zijn veel mensen – die vroeger naar dit soort voorzieningen kwamen – ouder geworden of overleden. Bijvoorbeeld door jarenlang gebruik. Bovendien is het inspuiten van drugs op zijn retour en zijn er steeds betere voorzieningen voor voormalig daklozen. Ook zijn bezoekers vaker arbeidsmigranten, vooral uit Midden- en Oost-Europa. Het huidige aanbod van harm reduction voorzieningen lijkt nog niet in overeenstemming met deze ontwikkelingen, zoals de behoefte onder arbeidsmigranten aan sommige van deze voorzieningen, of het gebruik van GHB.

Het uitgangspunt van ‘harm reduction’ is om zorg te verlenen in een niet veroordelende manier en om het recht op goede zorg te respecteren. Drugsonderzoeker Daan van der Gouwe: “Het is dus wenselijk om aansluiting te houden met mensen die deze voorzieningen nodig hebben om te voorkomen dat zij worden uitgesloten.”

Harm reduction voorzieningen door de tijd heen

In de jaren tachtig van de vorige eeuw en erna pionierde Nederland met laagdrempelige voorzieningen voor mensen die drugs gebruiken, met name van heroïne en basecoke. Deze harm reduction oorzieningen hadden als doel (gezondheids-)schade door het gebruik van drugs terug te dringen. In eerste instantie voor de gebruiker zelf, bijvoorbeeld door infectieziektes tegen te gaan en begeleiding aan te bieden. Op die manier werd contact gehouden met deze groep, en kon waar mogelijk hulpverlening worden aangeboden en opgestart.

Fysieke klachten van bezoekers nemen toe

In het rapport komt naar voren dat fysieke klachten onder bezoekers toenemen. Dat heeft onder meer met de gemiddelde leeftijd van bezoekers te maken. Hoe ouder iemand wordt, hoe meer kans op aandoeningen. “Daarnaast zorgt het langdurig gebruik van heroïne en basecoke en de hieruit voorvloeiende slopende levensstijl van gebruikers er ook voor dat de kans op gezondheidsproblemen toeneemt”, zegt drugsonderzoeker Van der Gouwe.

Meer bezoekers uit Midden- en Oost-Europa

Er is ook sprake van een toestroom van mensen uit Midden- en Oost Europa. Het gaat in veel gevallen om arbeidsmigranten. Van der Gouwe: “Vaak allemaal mannen die bij elkaar in slechte omstandigheden verblijven, waarbij er mogelijk alcohol- en/of drugsgebruik in het spel is. Daardoor raken sommigen uiteindelijk in de problemen. Helemaal omdat ze meestal niemand hebben om op terug te vallen, behalve de mensen die in hetzelfde schuitje zitten.”

Toename in GHB-gebruik en pijnmedicatie

Als het gaat om middelengebruik is er een toename te zien in mensen die GHB gebruiken in harm reduction voorzieningen. In de meeste voorzieningen is dit verboden vanwege het hoge risico op een overdosis. Een paar voorzieningen staan dit toe, omdat gebruikers het dan in een gecontroleerde omgeving en onder begeleiding kunnen gebruiken.
Een andere ontwikkeling is een toename in het gebruik van pijnmedicatie. Hierbij gaat het niet alleen om de ‘traditionele’ groep heroïnegebruikers, maar ook om mensen die afhankelijk zijn geworden van pijnmedicatie die ze kregen voorgeschreven door artsen. Het gaat in veel gevallen om oxycodon of fentanyl. Medewerkers die voor dit rapport werden bevraagd zien dat deze groep vooral bij voorzieningen komt nadat hun zorgverlener is gestopt met het voorschrijven van deze medicatie.

Lees meer over harm reduction voorzieningen in onderstaand rapport:

Voetnoten

• 1
  Basecoke is een rookbare vorm van cocaïne. Basecoke wordt vaak gemaakt door snuifcocaïne te koken met water en maagzout.