Positieve trends in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie

Dit blijkt uit de nieuwe monitor ‘Trends in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie: Monitor Woonvormen Dementie 2008-2020’ van het Trimbos-instituut, gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de deelnemende zorginstellingen.

Aan de vijfde meetronde (2019-2020) hebben 58 woonvoorzieningen deelgenomen, 45% van deze woonvoorzieningen waren een kleinschalige locaties waar uitsluitend mensen met dementie verblijven.

Kwaliteit van leven in de lift

In ieder hoofdstuk van de Monitor komt een thema aan bod dat nauw aansluit bij het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg, zoals de organisatie van de zorg, de kwaliteit van zorg, de personele bezetting, maar ook de inzet van familie als ondersteuning voor de zorg. De Monitor laat bijvoorbeeld zien dat er sinds 2008 sprake is van een stijgende lijn in de kwaliteit van leven van bewoners. Ook signaleren we een toename aan dagelijkse directe zorguren en inzet van familie en vrijwilligers.

In de laatste meetronde is voor het eerst aandacht besteed aan het gebruik van zorgtechnologie in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie. Deze uitkomsten zijn gepubliceerd in een aparte rapportage ‘Zorgtechnologie en innovatie: Monitor Woonvormen Dementie’. Alle gegevens zijn verzameld vóór de COVID-19 uitbraak in maart 2020. De resultaten hebben dus betrekking op de situatie voor de coronacrisis.

Minder voorgeschreven psychofarmaca

Op de rand van de invoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) blijkt uit de data van de Monitor dat er voor het eerst sinds 2008 een significante afname zichtbaar is in het voorschrijven van psychofarmaca aan bewoners. Gezien de (zeer) negatieve bijwerkingen van psychofarmaca voor mensen met dementie, zoals een verhoogd risico op vallen, is dit een positieve ontwikkeling. Daarnaast heeft de dalende trend in het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen bij bewoners met dementie zich verder voortgezet.

Toename in beschikbare dagelijkse, directe zorg

Er is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in extra medewerkers om de kwaliteit van de zorg te verbeteren en te kunnen voldoen aan kwantitatieve en kwalitatieve context gebonden normen. De Monitor laat zien dat er een toename is in uren die aan de dagelijkse, directe zorg worden besteed (inclusief nachtdiensten). Ook is de samenstelling van zorgmedewerkers veranderd, in de deelnemende woonvoorzieningen zien we dat er relatief meer zorgmedewerkers actief zijn met niveau 1, 4 en 5, dan in eerdere metingen. Daarnaast zien we een toename in functies die samenwerken met de zorgmedewerkers en hen ondersteunen, zoals de woonzorgondersteuners en gastvrouwen en -heren.

Meer visie nodig op zorg

De visie op zorg is een van de thema’s in het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Een heldere organisatievisie op de zorg en ondersteuning die ook uitgedragen wordt, helpt medewerkers, bewoners en familieleden duidelijk te maken waar de organisatie voor staat. Hiermee wordt het voor medewerkers gemakkelijker om hun werk uit te voeren, omdat het om een gezamenlijk doel gaat. Uit de Monitor blijkt dat medewerkers en behandelaars de laatste zeven tot tien jaar over het algemeen geen sterk eenduidige organisatievisie ervaren. Aandachtspunten zijn de visie op keuzevrijheid van bewoners, het accepteren en waarderen van verschillen tussen collega’s en communicatie met familie.

Kansen voor inzet van zorgtechnologie

De inzet van technologische innovaties in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie is een relatief nieuwe ontwikkeling die als veelbelovend wordt gezien. Medewerkers zijn positief over de meerwaarde van zorgtechnologie: meer dan de helft van hen vond dat de inzet van zorgtechnologie bijdraagt aan kwalitatief betere en veiligere zorg en aan de kwaliteit van leven van bewoners.

Hoewel de overheid het gebruik van slimme technologische hulpmiddelen de laatste jaren sterk stimuleert, blijkt dat optimale toepassing van technologie in de praktijk lastig is in de zorg voor mensen met dementie. Kosten, omgevingsfactoren en gebrek aan eigenaarschap worden door zorgmanagers als belangrijkste knelpunten genoemd in de succesvolle toepassing van technologie. Zorgmedewerkers zien een gebrek aan stabiliteit, te weinig training en onvoldoende gebruiksvriendelijkheid juist als voornaamste belemmeringen.

De inzet van zorgtechnologie kan verbeterd worden door technologische hulpmiddelen beter aan te laten sluiten op de wensen, behoeften en mogelijkheden van bewoners, maar ook door zorgmedewerkers meer te betrekken bij de implementatie van nieuwe zorgtechnologie en te trainen in de praktijk.

Publicaties

Bovenstaande bevindingen zijn een greep uit de resultaten van de vijfde meetronde van de Monitor Woonvormen Dementie, die bestaat uit drie verschillende deelpublicaties. In ‘Trends in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie 2008-2020’ zijn de ontwikkelingen in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie sinds 2008 gebundeld. In twee andere publicaties zijn thema’s onder de loep genomen die op dit moment in het veld leven en waar extra kennis en verdieping nodig is, namelijk ‘Technologie en innovatie’ en ‘De lerende organisatie’ (publicatie verwacht eind 2021) .

• Astrid van der Schot, Marleen Prins, Egbert Hartstra, Janne van Erp, Emiel Stobbe, Anouk Overbeek, Henriëtte van der Roest, Trends in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie: Monitor Woonvormen Dementie 2008-2020
• Milan van der Kuil, Anouk Overbeek, Egbert Hartstra, Marleen Prins, Janne van Erp, Emiel Stobbe, Astrid van der Schot, Henriëtte van der Roest, Zorgtechnologie en innovatie: Monitor Woonvormen Dementie