Van veel schermgebruik tot online stalking. Deze vragen over digitale media komen binnen bij infolijnen en meldpunten

Met welke vragen over digitale media komen mensen bij infolijnen en meldpunten? Het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn van het Trimbos-instituut onderzocht het. Er komen onder andere hulpvragen en meldingen binnen over te veel schermgebruik, cyberpesten en stalken. De behoefte van de bellers varieert van acute hulp tot praktische tips en een luisterend oor.

Vooral kinderen en jongeren stellen vragen over digitale media en welzijn bij infolijnen en meldpunten. “Het is extra belangrijk dat kinderen en jongeren voldoende ondersteuningsmogelijkheden hebben, want zij lopen meer risico”, aldus Anouk Tuijnman, coördinator Digitale media en Gokken bij het Trimbos-instituut. “Zo kunnen ze op een verantwoorde manier de voordelen van digitale media blijven benutten.” Dit geldt ook voor andere kwetsbare groepen, zoals mensen met een licht verstandelijke beperking, mensen die neurodivergent zijn, mensen die moeite hebben met lezen of mensen die eerder slachtoffer geweest zijn van online misdrijven.

Daarnaast zijn meisjes en vrouwen vaker slachtoffer van online pesten en hebben ze vaker te maken met ongewenste seksuele beelden. Mannen zijn juist weer vaker slachtoffer van financiële sextortion. Bij de infolijnen en meldpunten komen ook opvoedvragen van ouders over digitale media. Dit zijn meestal ouders van 40 jaar en ouder.

Waar de infolijnen en meldpunten de bellers bij helpen

Vaak gaan vragen niet direct over digitale media, maar spelen ze er wel een positieve of negatieve rol bij. Iemand belt bijvoorbeeld naar de infolijn Mentaal Vitaal met een hulpvraag over sombere klachten. Gedurende het gesprek blijkt dat ook te veel schermgebruik meespeelt. Bij Slachtofferhulp Nederland geven slachtoffers van een delict bijvoorbeeld aan dat ze na het feit via digitale media geconfronteerd worden met schokkende beelden van het delict en met negatieve reacties bij online nieuwsberichten. En bij PratenOnline.nl bespreken jongeren dat gamen hen helpt tegen eenzaamheid, angst- of depressieve klachten door in contact te zijn met andere spelers en afleiding te hebben.

De vragen die wél specifiek over digitale media gaan, gaan vaak over strafbare feiten of ernstige gebeurtenissen zoals sextortion, stalking, naaktfoto’s, porno en cyberpesten. In dat geval bellen mensen in paniek op en willen ze snel hulp. Andere specifieke vragen gaan bijvoorbeeld over problematisch gamen, sociale omgangsvormen online of heel praktisch over hoe bepaalde software werkt. Veel mensen die hierover contact opnemen willen dan graag hun verhaal kwijt of zijn op zoek naar praktische oplossingen voor hun probleem.

Opvallend is dat wanneer ouders bellen het nooit gaat om hun eigen digitale mediagedrag. Terwijl bekend is dat zij het lastig vinden om het goede voorbeeld te geven aan hun kinderen wat betreft gebalanceerd schermgebruik. “Hoe ouders digitale media gebruiken is van grote invloed op hoe hun kinderen met digitale media omgaan. Het is een van de eerste dingen die ik aan ouders adviseer om mee aan de slag te gaan”, aldus Anouk Tuijnman. Het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn start dit jaar een infolijn die onder andere advies en voorlichting biedt aan ouders.

Wat er nog meer leeft bij jongeren als het gaat om digitale media

Dat er nog weinig vragen specifiek over digitale media binnenkomen kan ook te maken hebben met schaamte of dat de hulpvrager niet weet bij welke hulplijn hij terecht kan. Want dát er vragen leven over digitale media en welzijn is wel duidelijk. In het Digitale Kinderrechten panel gaf bijvoorbeeld 90% van de kinderen en jongeren aan wel eens online problemen te ervaren. Dit zijn voornamelijk dezelfde problemen waarvoor ook de infolijnen en meldpunten benaderd worden, zoals cyberpesten en seksueel ongewenst gedrag.

Jongeren geven ook aan dat ze online behoefte hebben aan meer privacy en veiligheid. Zij benoemen hierbij dat strengere regels en controle door de overheid en de tech-bedrijven zelf kunnen helpen. Daarnaast geven de kinderen en jongeren aan dat de digitale wereld voor hen zeker ook voordelen heeft. Om te zorgen dat de digitale wereld leuk blijft, willen ze wel dat er meer aandacht is voor positieve online omgangsvormen waarin iedereen gelijkwaardig behandeld en gerespecteerd wordt.

Voor deze analyse is informatie opgehaald bij de infolijnen en meldpunten @Ease, BovenJan, Chris en Voorkom, Digihulplijn, Expertisepunt Digitale Geletterdheid, Fier!, Gamen Infolijn, Helpwanted, Kinderombudsman, Mentaal Vitaal, MIND, Oudertelefoon, PratenOnline.nl, Sense, Slachtofferhulp Nederland en Stop it Now!. Daarnaast zijn openbare bronnen van de Kindertelefoon en Alles Oké? gebruikt. Ook is er data gebruikt van het Digitale Kinderrechten panel van Stichting Digital Child Rights. Alle geanalyseerde data zijn anoniem aan het Trimbos-instituut geleverd.

Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn

Ben jij een partij of professional die werkt op het snijvlak van digitalisering en welzijn en wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten en recente ontwikkelingen in het veld?

Meld je dan nu aan voor onze  nieuwsbrief!

Anouk Tuijnman
Wetenschappelijk onderzoeker Gamen, Gokken en Digitale Balans