In gesprek gaan over roken: hoe doe je dat als professional in het sociaal domein?

Belangrijke eerste stap: een gesprek

Mensen met een praktische opleiding roken vaker: 22% van de mensen met een praktische opleiding of zonder vervolgopleiding rookt dagelijks ten opzichte van 5,9% van de mensen met een hoge opleiding.¹Gezondheidsenquete/Leefstijlmonitor CBS in samenwerking met het RIVM en het Trimbos-instituut, 2023 Mensen met een praktische opleiding of zonder vervolgopleiding leven vaker onder minder gunstige leefomstandigheden. Deze mensen vinden het vaak moeilijker om te stoppen met roken. Dit komt doordat ze doorgaans een sterkere verslaving hebben, meer stress ervaren en minder steun krijgen van hun sociale omgeving. Daarnaast hebben ze vaak minder vertrouwen in hun eigen vermogen om te stoppen. Niet gek dat het een grote stap is om hulp te vragen. Een laagdrempelig gesprek over roken kan daarom een belangrijke eerste stap zijn naar stop ondersteuning.²Hiscock, R., Bauld, L., Amos, A., Fidler, J. A., & Munafò, M. (2012). Socioeconomic status and smoking: a review. Annals of the New York Academy of Sciences, 1248(1), 107-123.³van Wijk, E. C., Landais, L. L., & Harting, J. (2019). Understanding the multitude of barriers that prevent smokers in lower socioeconomic groups from accessing smoking cessation support: A literature review. Preventive medicine, 123, 143-151.

Waarom het sociaal domein een belangrijke schakel is

We hebben verschillende professionals gevraagd naar hun ervaringen over het praten over roken met hun cliënten in een landelijke vragenlijst. Daaruit blijkt dat een ruime meerderheid van de professionals in het sociaal domein weleens praat over roken met een cliënt. Ongeveer de helft van de ondervraagden heeft cliënten ook doorverwezen naar hulp bij stoppen met roken. Daarnaast vinden veel cliënten het sociaal domein een fijne omgeving voor het ontvangen van ondersteuning bij stoppen met roken. Dat blijkt uit diverse gesprekken met cliënten. Zij geven aan dat 1) de professionals zich verdiepen in hun individuele situatie en behoeften, 2) de plekken waar ze de professional zien, zoals buurtcentra, vertrouwd en dichtbij voelen, en 3) professionals een vertrouwensband hebben met cliënten, wat de motivatie versterkt.

Kort gezegd, het sociaal domein speelt een belangrijke rol in het ondersteunen bij het stoppen met roken.

In gesprek gaan kan lastig zijn

Ondanks dat er professionals zijn die roken al bespreken én dat cliënten het waarderen om over roken te praten, vindt lang niet iedere professional het makkelijk om dit te doen.⁴Visser, J. E. M., Rozema, A. D., Kunst, A. E., & Kuipers, M. A. (2024). Smoking Cessation Support in Social and Community Service Organizations: Potential Activities, Barriers, and Facilitators. Nicotine and Tobacco Research, 26(7), 922-930. Dat kan ik mij goed voorstellen. Deze professionals komen vaak mensen tegen die al veel zorgen aan hun hoofd hebben, waardoor roken hun enige troost lijkt. Tips over het gesprek helpen de professional op weg. Het is bijvoorbeeld belangrijk om toestemming te vragen om het over roken te hebben. En daarna oordeelvrije vragen te stellen als ‘Wat betekent roken voor jou?’. Om professionals te helpen vaker het gesprek aan te gaan heeft het Trimbos-instituut samen met Amsterdam UMC, Tranzo (Tilburg University) en Pharos een handreiking geschreven. Deze handreiking is tot stand gekomen met bijdragen van professionals uit het sociaal domein.

Meer lezen over wat je als professional werkzaam in het sociaal domein kunt doen om roken te bespreken met cliënten? Download de handreiking.

Goed voorbeeld uit de wijk

Micha van Eck is wijkwerker in de wijk Zuilen (Utrecht) en geeft het goede voorbeeld. Micha heeft samen met verschillende professionals in de wijk deelgenomen aan een participatief actieonderzoek met als doel om een passende en effectieve aanpak te ontwikkelen en testen om inwoners gezond en rookvrij te helpen leven.

In een film legt hij uit dat hij vaak gesprekstechnieken, bijvoorbeeld de cartoonkaarten (In gesprek over roken: 6 verschillende ansichtkaarten (50 sets) – Pharos) inzet die het gesprek over roken makkelijker en zelfs leuk kunnen maken.

Meer lezen?

• Handreiking ‘Roken bespreekbaar maken vanuit het sociaal domein’.
• Verkenning ‘Praten over (stoppen met) roken door professionals in het sociaal domein’.

Bronnen

1. Gezondheidsenquete/Leefstijlmonitor CBS in samenwerking met het RIVM en het Trimbos-instituut, 2023
2. Hiscock, R., Bauld, L., Amos, A., Fidler, J. A., & Munafò, M. (2012). Socioeconomic status and smoking: a review. Annals of the New York Academy of Sciences, 1248(1), 107-123.
3. van Wijk, E. C., Landais, L. L., & Harting, J. (2019). Understanding the multitude of barriers that prevent smokers in lower socioeconomic groups from accessing smoking cessation support: A literature review. Preventive medicine, 123, 143-151.
4. Visser, J. E. M., Rozema, A. D., Kunst, A. E., & Kuipers, M. A. (2024). Smoking Cessation Support in Social and Community Service Organizations: Potential Activities, Barriers, and Facilitators. Nicotine and Tobacco Research, 26(7), 922-930.

Voetnoten

• 1
  Gezondheidsenquete/Leefstijlmonitor CBS in samenwerking met het RIVM en het Trimbos-instituut, 2023
• 2
  Hiscock, R., Bauld, L., Amos, A., Fidler, J. A., & Munafò, M. (2012). Socioeconomic status and smoking: a review. Annals of the New York Academy of Sciences, 1248(1), 107-123.
• 3
  van Wijk, E. C., Landais, L. L., & Harting, J. (2019). Understanding the multitude of barriers that prevent smokers in lower socioeconomic groups from accessing smoking cessation support: A literature review. Preventive medicine, 123, 143-151.
• 4
  Visser, J. E. M., Rozema, A. D., Kunst, A. E., & Kuipers, M. A. (2024). Smoking Cessation Support in Social and Community Service Organizations: Potential Activities, Barriers, and Facilitators. Nicotine and Tobacco Research, 26(7), 922-930.