Alcohol bespreken na de zwangerschap zónder wijzend vingertje

Het klinkt zo eenvoudig. Naast de andere onderwerpen die een kraamverzorgende of jeugdgezondheidszorgprofessional met jonge ouders bespreekt ook informatie geven over alcoholgebruik. “Het is immers onderdeel van de veiligheid voor de baby’s”, geeft Betty de Vries, beleidsadviseur Kenniscentrum Kraamzorg, aan. “Als je kind geluid maakt of in nood is, dan reageer je toch langzamer en misschien ook wel anders op je baby”, stelt Barbara de Ruiter, beleidsmedewerker Kenniscentrum Kraamzorg, terecht. Als de moeder alcohol drinkt tijdens de borstvoedingsperiode kan de baby schadelijke stoffen binnenkrijgen. Ook remt alcohol de toeschietreflex (als er borstvoeding gegeven wordt) en kan alcohol de slaap en ontwikkeling van de baby beïnvloeden. 

Rol professionals: signaleren, bespreken, verwijzen

Kraamverzorgenden willen ouders zelfstandig en vaardig maken. Zodat ze het kersverse gezin met een gerust hart achter kunnen laten. Het bespreken van alcoholgebruik zou hier ook onderdeel van moeten zijn. Waarom wordt dit onderwerp dan vooralsnog niet of weinig besproken met de ouders?  

“We merken dat niet alle kraamverzorgenden weten dat ze een rol hebben in het bespreekbaar maken van alcoholgebruik”, geeft Betty aan. “Bij roken rondom de zwangerschap was dit voorheen ook het geval. De kraamverzorgende ging ervan uit dat dit onderwerp besproken werd door de verloskundige.” Het is dus belangrijk dat kraamverzorgenden en jeugdgezondheidsprofessionals bewust gemaakt worden van deze rol. “Maar,” vult Barbara heel terecht aan, “daarbij moet wel gelet worden op dat niet alle verantwoordelijkheid om het te bespreken bij de kraamverzorgende ligt. Dat past simpelweg niet in hun takenpakket.” 

Conclusie? De kraamverzorgende kan alcoholgebruik bespreekbaar maken vanuit de veiligheid en gezondheid van het kind. “Denk hierbij aan uitspraken als ‘Ik gun het jouw baby om alcoholvrij op te groeien.’”, licht Barbara toe. De kraamverzorgende heeft een unieke positie ten opzichte van het gezin. Er zijn maar weinig zorgprofessionals die zó dicht bij het dagelijks leven van de cliënt staan. Dit vormt de perfecte ingang om alcoholgebruik te bespreken en ouders te informeren over de risico’s. Als de cliënt aangeeft meer tips te willen over alcoholgebruik na de bevalling, kan de kraamverzorgster aangeven dat ze dit kan bespreken met de jeugdgezondheidszorg (JGZ). “De JGZ kan helpen als ouders het lastig vinden om een glas te laten staan en daar misschien hulp bij willen”, voegt Melissa Bastiaan, adviseur Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, toe.  

Het bespreken van alcohol, hoe doe je dat?

Toch kan het voor kraamverzorgenden lastig zijn om het onderwerp alcohol te bespreken. “Stel je voor, je komt als kraamverzorgende bij een gezin dat de champagne ontkurkt om te vieren dan kun kindje geboren is”, vertelt Barbara. “Zeg je dan: dat mag niet? En dan zijn er ook gezinnen waarbij de moeder alcohol drinkt om te herstellen van de bevalling. Dat hoort er voor hen echt bij.” Melissa voegt toe: ”Zwaaien met een vingertje helpt niet. We moeten werken zonder oordeel en vanuit eerlijkheid en deskundigheid.” 

Wat is de boodschap die de kraamverzorgende of jeugdgezondheidszorgprofessional moet meegeven aan de ouders? “Ik kan me voorstellen dat het lastig is om de nulnorm, ofwel helemaal geen alcohol drinken, aan te houden in de periode na de zwangerschap,” geeft Betty aan. “Zou dit dan in de praktijk betekenen dat als je zwanger wilt worden je daarna nooit meer alcohol kan drinken?”  Toch is de nulnorm het veilige advies: geen alcohol drinken als je zwanger wilt worden, zwanger bent, borstvoeding geeft of de periode na de zwangerschap. Als je geen alcohol drinkt, kun je namelijk op elk moment dat je kindje hierom vraagt borstvoeding geven en ben je altijd alert als je kindje je nodig heeft.  

Door deze boodschap goed uit te leggen kunnen kraamverzorgenden en jeugdgezondheidszorg professionals ouders goed informeren. Dan blijft de boodschap beter hangen en kunnen ouders zelf weloverwogen keuzes maken. “Naast de evidence-based informatie is het belangrijk dat alcohol zonder oordeel besproken wordt met oog voor de situatie van de betreffende ouders. Het moet normaler worden om alcoholgebruik te bespreken”, geeft Melissa aan. “Duidelijke instructies en een gesprekskaart zijn handige tools die de kraamverzorgende en jeugdgezondheidszorg professional daarbij helpen”, vult Barbara aan.  

Aan de slag met Alcoholvrije Start!

De Taskforce Alcoholvrije Start werkt aan een alcoholvrije start voor ieder kind. Dit doen we door professionals te ondersteunen bij het bespreekbaar maken van alcoholgebruik en ouders te informeren. Werk jij met (aanstaande) ouders? Of wil jij meer weten over alcoholgebruik rondom de zwangerschap en het jonge kind? Ga naar alcoholvrijestart.nl.