Kinderen, jongeren en ouderen

Op deze pagina:

• Kinderen en jongeren
• Ouderen

Kinderen en jongeren

Werkzame elementen van cultuurparticipatie voor jongeren

Uit een kwalitatieve verkenning op basis van literatuuronderzoek en interviews onder cultuurprofessionals, jongerenwerkers en jongeren, identificeerde het LCKA een aantal werkzame elementen van culturele activiteiten op de ontwikkeling van jongeren[1]:

• De jongere is eigenaar van zijn eigen proces en krijgt de regie
• Er is ruimte voor zelfexpressie, uitproberen en ontdekken
• De jongeren voelen zich thuis en onderdeel van een geheel (bij een groepsactiviteit)
• Er is ruimte voor ontspanning en jongeren voelen geen druk om te presteren
• Er is ruimte voor zelfreflectie er is ruimte voor peer-reflectie (bij een groepsactiviteit)
• Er wordt positieve feedback gegeven zodat jongeren succeservaringen kunnen opdoen

Effecten van cultuurparticipatie op mentale gezondheid bij kinderen en jongeren

Buitenlandse studies laten zien dat er enig bewijs is dat gestructureerde kunstactiviteiten voor kinderen en jongeren kunnen zorgen voor een betere mentale gezondheid, meer veerkracht[2-4], en minder stigma rond mentale gezondheid.[5] De kwalitatieve informatie uit het internationale onderzoek gaf aanvullende input.[2] Deelname aan kunstinterventies kan bijdragen aan een gevoel van vrijheid, een gevoel van veiligheid en sociale verbinding, en ook aan een gevoel van zelfidentificatie en plezier. Het zijn ‘beschermde plekken met hun eigen sociale regels’. Jongeren kunnen alternatieve perspectieven op zichzelf onderzoeken en een, soms positiever zelf-narratief creëren. Er zaten echter veel methodologische beperkingen aan het onderzoek (zoals weinig aandacht voor uitval en tekortschietende statistische analysetechnieken). Het bewijs is voornamelijk nog anekdotisch en/of kwalitatief van aard. Meer goed onderzoek is nodig om betrouwbare en robuuste effecten op (mentale) gezondheid vast te kunnen stellen.

In Nederland zijn geen goed onderbouwde of effectieve kunst- of cultuurinterventies voor jeugdigen waarbij ook is gekeken naar de werkzaamheid op (mentale) gezondheid.[1,6,7] Dat wil niet zeggen dat deze er niet zijn, maar er zijn geen kwantitatieve data over. De waarde van kunst- en cultuurinterventies voor (de mentale gezondheid van) kinderen en jongeren wordt (tot nu toe) vooral uitgedrukt in ervaringsverhalen en kwalitatieve data.

In de eerdergenoemde kwalitatieve verkenning van het LCKA is gekeken naar de werking van cultuur op de ontwikkeling van kwetsbare jongeren.[1] Positieve effecten werden ervaren op:

• Het zelfbeeld/zelfinzicht
• Sociale vaardigheden (het inlevingsvermogen)
• Het nemen van verantwoordelijkheid (voor hun eigen proces)
• Doorzettingsvermogen
• Concentratievermogen
• Leervermogen
• Het sociale netwerk

Door kunst en cultuur in te zetten, kunnen beschermende factoren in het leven van een kind of jongere versterkt worden, bijvoorbeeld sociale verbinding, jezelf leren kennen, vaardigheden en creativiteit ontwikkelen, en verantwoordelijkheid dragen. Hierdoor kunnen de draaglast (problemen en eisen uit de omgeving die spanning veroorzaken) en de draagkracht (de mogelijkheden om stress te voorkomen en ermee om te gaan) van een kind of jongere beter met elkaar in balans komen. Dit kan potentieel een effect hebben op de mentale gezondheid van een kind of jongere.

Ouderen

Deelnemen aan kunst en cultuur kan veel betekenen voor de mentale en fysieke gezondheid van ouderen. Inmiddels is er wetenschappelijk bewijs dat het onder meer positieve effecten heeft op het cognitieve en probleemoplossend vermogen, de stressreductie en de fysieke gezondheid van ouderen.[8] Voorbeelden van culturele activiteiten voor ouderen zijn: schrijfworkshops met ouderen in de wijk, inloopateliers in een woonzorgcentrum of samen zingen bij dementie. Cultuurparticipatie biedt ouderen de mogelijkheid hun talenten te (blijven) gebruiken, te (her)ontdekken en te ontplooien. Er zijn ook ouderen die deelnemen aan culturele activiteiten, omdat ze graag iets nieuws willen leren. Het is prettig als dit plaatsvindt in een positieve groepssfeer. Kunst en cultuur lenen zich daar goed voor. Zeker wanneer de activiteit wordt begeleid door een kunstprofessional die goed kan communiceren met ouderen, kan inspelen op de behoeften van ouderen en de professional interesse heeft in deze doelgroep.[9]

Verder lezen:

• Kennisdossier: Cultuur en ouderen (LKCA)
• Kennisdossier: Cultuur en dementie (LKCA)