Wat verstaan we onder alcoholgerelateerd geweld?

Er is een sterke associatie tussen het gebruik van alcohol en geweld. In Nederland is 26% tot 43% van al het geweld alcoholgerelateerd. Dat is minder dan in bijvoorbeeld Groot-Brittannië en Australië, maar vergelijkbaar met bijvoorbeeld Duitsland en Oostenrijk [1].

Geweld kunnen we omschrijven als een fysieke uiting van de emotie agressie. Er zijn verschillende categorieën te onderscheiden: geweld tussen personen (interpersoonlijk geweld), geweld dat op de eigen persoon gericht is (persoonlijk geweld) en groepsgeweld. Alcoholgerelateerde geweldsincidenten komen voor in al deze categorieën. (Zie ook verklaringen voor de relatie tussen alcohol en agressief gedrag)

Uitgaansleven

Het meest bekende voorbeeld is geweld in het uitgaansleven. Geschat wordt dat in het algemeen ongeveer 80% van het alcoholgerelateerde geweld plaatsvindt in het uitgaansleven [1]. Uit cijfers van het Grote Uitgaansonderzoek 2013 blijkt dat 30% van de uitgaanders zich tijdens het uitgaan wel eens agressief of opgefokt voelt en bijna een kwart is wel eens bij een vechtpartij betrokken geweest. In bijna alle gevallen was dit geweld alcoholgerelateerd. Een groot deel van de betrokkenen was jonger dan 24 jaar [2]. Dit lijkt erop te wijzen dat met name jongeren en jongvolwassenen kans lopen om onder invloed van alcohol bij geweldsdelicten betrokken te raken en daarmee een verhoogde kwetsbaarheid hebben.

Meer lezen over geweld in het uitgaansleven

• factsheets Alcohol en uitgaansgeweld en Geweld onder invloed beïnvloeden
• Keuzewijzer Veilig Uitgaan (overzicht van effectieve en innovatieve manieren om overlast en geweld onder invloed in het uitgaansleven aan te pakken)

Huiselijk geweld

Andere voorbeelden van interpersoonlijk geweld zijn delicten in de huiselijke sfeer, waaronder fysiek en seksueel geweld. Alcohol wordt door de slachtoffers, met name door vrouwen, gezien als één van de belangrijkste factoren die een rol spelen bij het ontstaan van huiselijk en relationeel geweld [3, 4, 5]. Ook drugsgebruik kan een rol spelen, maar meestal is er dan sprake van een combinatie met drank.

Geweld tegen hulpverleners

Een derde groep die te maken heeft met interpersoonlijk geweld zijn hulpverleners, zoals politieagenten en ambulancemedewerkers [6, 7]. Deze groep wordt steeds vaker geconfronteerd met uitingen van agressie en geweld. Dit gebeurt tijdens het verlenen van hulp bij incidenten in de uitgaansscene of in de huiselijke sfeer. Hoewel exacte cijfers ontbreken, zijn er aanwijzingen dat de geweldplegers vaak onder invloed zijn van alcohol [7].

Zie ook de factsheets Geweld onder invloed beïnvloeden en Training Alcohol, drugs en agressie. Omgaan met personen onder invloed.

Met persoonlijk geweld bedoelen we geweld dat op de eigen persoon is gericht. Denk bijvoorbeeld aan zelfverwaarlozing en suïcide.

Suïcide

Eén derde van de suïcides vindt plaats onder invloed van alcohol [8]. Ook hebben mensen met een stoornis in het gebruik van alcohol vaker suïcidale gedachten, doen vaker pogingen en plegen vaker suïcide dan mensen zonder alcoholverslaving [9]. Lees meer over alcohol en suïcidaal gedrag.

Zelfverwaarlozing

Overmatig alcoholgebruik leidt tot een slechtere fysieke en mentale gezondheid. Op het fysieke vlak heeft alcoholgebruik vele gezondheidsrisico’s (lees meer over alcohol en de lichamelijke gevolgen). Mentale problematiek kan zowel een oorzaak als een gevolg van drankgebruik zijn. Iemand kan bijvoorbeeld gaan drinken om beter met negatieve emoties en spanningen om te kunnen gaan, maar het drinken van alcoholhoudende dranken kan op zichzelf ook weer zorgen voor een toename van angstige gevoelens [10]. (Lees meer over de mentale gevolgen van alcoholgebruik)

Zowel de lichamelijke als de mentale gevolgen van alcoholgebruik kunnen bijdragen aan een toestand van verwaarlozing, wat gezien kan worden als een vorm van persoonlijk geweld. Ook de indirecte effecten van alcoholverslaving, zoals problemen met werk, familie of het sociale leven, kunnen bijdragen aan een toestand van zelfverwaarlozing.

Opstootjes, vernielingen en gevechten van hooligans rondom een sportwedstrijd zijn de bekendste voorbeelden van groepsgeweld waarbij alcohol een rol lijkt te spelen [11]. Alcohol speelt hier inderdaad vaak een rol bij, maar niet altijd: uit sommige rapportages komt een contra-intuïtief fenomeen naar voren, dat suggereert dat er juist méér groepsgeweld plaatsvindt bij sportevenementen waar géén alcohol geschonken wordt [12]. Mogelijk dat hier de teleurstelling meespeelt dat er niet gedronken kan worden.

Professor Peter Miller vertelt over alcoholgerelateerd geweld in het nachtleven. Miller geeft een overzicht van kosten veroorzaakt door alcoholgerelateerd geweld in Australië en gaat in op wetgeving en voorwaarden voor preventie. Ook geeft hij een voorbeeld van succesvolle preventie.

Lees meer over uitgaansagressie

Gerelateerde pagina's

• Verklaringen voor de relatie tussen alcohol en agressief gedrag

Links

• De juiste snaar (2012)
  Dit boek beschrijft de wijze waarop middelengebruik agressief gedrag van personen beïnvloedt en hoe professionals met een publieke taak daarmee zouden kunnen omgaan.
• Doorontwikkeling gedragsinterventie Alcohol en Geweld
• Factsheet - Alcohol en uitgaansgeweld (2014)
  Deze factsheet geeft op een bondige manier de stand van zaken weer rondom het thema alcohol en uitgaansgeweld waarbij wordt ingegaan op de omvang van het probleem, de relatie tussen alcohol en uitgaansgeweld en effectief beleid.
• Factsheet - Geweld onder invloed beïnvloeden (2013)
  Deze factsheet geeft op basis van het rapport De juiste snaar (Ferwerda et al. 2012) inzicht in de beschikbare kennis over de precieze rol van alcohol en drugs bij agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak en beschrijft hoe de professional hier het beste mee om kan gaan.
• Factsheet - Training Alcohol, drugs en agressie. Omgaan met personen onder invloed (2014)
  Deze factsheet beschrijft de training ‘Alcohol, drugs en agressie’ (ADA-training) die professionals helpt om geweld onder invloed te voorkomen, of waar dat niet kan, zo handig mogelijk aan te pakken. Meer informatie over de training is ook te vinden op trimbos.nl
• HIC-preventiewijzer met overzicht van preventieve maatregelen tegen High Impact Crimes (HIC)
  HIC-preventiewijzer met overzicht van preventieve maatregelen tegen High Impact Crimes (HIC), waaronder geweld, die gemeenten, politie, OM en bedrijfsleven kunnen inzetten. Alcohol en drugs zijn een aandachtspunt in de preventiewijzer.
• Keuzewijzer Veilig Uitgaan
  Keuzewijzer Veilig Uitgaan staan met daarin best practices die helpen om overlast en geweld onder invloed in het uitgaansleven aan te pakken.
• Straffen en maatregelen tegen geweld onder invloed van drugs of alcohol

Referenties

1. Van Amsterdam, J.G.C., Ramaekers, J.G., Verkes, R.J., Kuypers, K.P.C., Goudriaan, A.E. & van den Brink, W. (2019). Alcohol- and drug-related public violence in Europe, 1-20.
2. Goossens, F.X., Frijns, T., van Hasselt, N.E. & van Laar, M.W. (2013). Het grote uitgaansonderzoek 2013. Uitgaanspatronen, middelengebruik en risicogedrag onder uitgaande jongeren en jongvolwassensen. Utrecht: Trimbos.
3. Jewskes, R. (2002). Intimate partner violence: causes and prevent. Lancet 359, 1423-1429.
4. Abramsky, T., Watts, C.H., Garcia-Moreno, C., Devries, K., Kiss, L., Ellsberg, M., Jansen, H.A. & Heise, L. (2011).What factors are associated with recent intimate partner violence? findings from the WHO multi-country study on women's health and domestic violence. BMC Public Health 11, 109.
5. IAS (2014). Alcohol, domestic abuse and sexual assault. London: Institute of alcohol studies.
6. Covington, M. (2010). Correlates and causes of violence against police officers: a criminal event analysis. Electronic theses and dissertations. 4281. http://stars.library.ucf.edu/etd/4281.
7. Pourshaikhian, M., Abolghasem Gorji, H., Aryankhesal, A., Khorasani-Zavareh, D. & Barati, A. (2016). A Systematic Literature Review: Workplace Violence Against Emergency Medical Services Personnel. Archives of Trauma Research 5(1), e28734.
8. Boenisch, S., Bramesfeld, A., Mergl, R., Havers, I., Althaus, D., Lehfeld, H., Niklewski, G. & Hegerl, U. (2010).The role of alcohol use disorder and alcohol consumption in suicide attempts--a secondary analysis of 1921 suicide attempts. European Psychiatry 25, 414-20. doi: 10.1016/j.eurpsy.2009.11.007.
9. Darvishi, N., Farhadi, M., Haghtalab, T. & Poorolajal, J. (2015). Alcohol-related risk of suicidal ideation, suicide attempt, and completed suicide: a meta-analysis. Pols One 10: e0126870.
10. Kushner, M.G., Abrams, K. & Borchardt, C. (2000). The relationship between anxiety disorders and alcohol use disorders: a review of major perspectives and findings. Clinical psychological reviews 20: 149-171.
11. Ostrowsky, M.K. (2018). Sports Fans, Alcohol Use, and Violent Behavior: A Sociological Review. Trauma Violence and Abuse 19, 406-419.
12. Adang, O. (2000). Jonge mannen in groepen. Een geweldige combinatie. Justitiële verkenningen, 26(1), 72-80. Geraadpleegd van https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/659/jv0001-volledige-tekst_tcm28-76594.pdf?sequence=2&isAllowed=y#page=22.