Stoornis in het gebruik van alcohol volgens de DSM 5 (V)

DSM staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. De DSM is een internationaal handboek voor de classificatie van psychische stoornissen op basis van recente wetenschappelijke inzichten.

Definitie volgens DSM-5

“Er is sprake van een stoornis in het gebruik van alcohol (hierna: alcoholstoornis) bij een problematisch patroon van alcoholgebruik dat leidt tot klinisch significante beperkingen of lijdensdruk” [1].

Criteria stoornis in het gebruik van alcohol (DSM-5)

1. Vaak grotere hoeveelheden of langer alcohol gebruiken dan het plan was.
2. Er is een besliste wens om te stoppen of minderen met drinken of er is zonder succes geprobeerd om dit te doen.
3. Er wordt veel tijd gestoken in het verkrijgen van alcoholhoudende drank en in de consumptie ervan. Ook kan veel tijd nodig zijn om te herstellen van de effecten ervan.
4. De persoon voelt een hunkering, sterke wens of drang tot alcoholgebruik.
5. Er is herhaaldelijk alcoholgebruik met als gevolg dat iemand tekortschiet op het werk, op school of thuis.
6. Iemand blijft alcohol gebruiken hoewel dit een sociaal, beroepsmatig, psychisch of lichamelijk probleem in stand houdt of verergert.
7. Belangrijke sociale, beroepsmatige of vrijetijdsactiviteiten zijn opgegeven of verminderd vanwege het alcoholgebruik.
8. Iemand drinkt herhaaldelijk in situaties waarin dit fysiek gevaarlijk is (bijvoorbeeld autorijden onder invloed).
9. Iemand gaat door met drinken al kent men de nadelen daarvan voor functioneren of de gezondheid.
10. Iemand heeft een sterke gewenning of tolerantie. Drinken van dezelfde hoeveelheid heeft minder effect dan eerder. Of: de persoon moet meer drinken om dronken te worden of een ander gewenst effect te bereiken.
11. Stoppen of minderen met drinken leidt tot ontwenningsverschijnselen, ook wel onthoudingsverschijnselen genoemd, zoals een kater. Het drinken heeft vaak tot doel deze verschijnselen te verlichten of voorkomen.

Er is sprake van een lichte alcoholstoornis als 2 of 3 van de in totaal 11 criteria in het afgelopen jaar aanwezig waren. Bij 3 of 4 criteria spreekt men van een matige stoornis, bij 6 of meer van een ernstige stoornis [1]. De ernstige alcoholstoornis komt het beste overeen met de term alcoholverslaving die in het dagelijks leven vaak gebruikt wordt.

Belangrijkste verschillen met DSM-IV

De DSM wordt steeds aangepast aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten. In 2014 werd daarom de vierde editie (de DSM-IV-TR) vervangen door de DSM-5 [2].

De criteria van de DSM-5 en DSM-IV-TR zijn grotendeels hetzelfde, met twee uitzonderingen.

• In de DSM-IV-TR stond een criterium met betrekking tot wettelijke problemen (herhaaldelijk in aanraking komen met politie vanwege alcoholgebruik) dat in de DSM-5 is vervallen.
• De DSM-IV-TR bevatte geen criterium dat betrekking had op de hunkering (craving) naar alcohol [3]. Dit is in de DSM-5 toegevoegd (criterium 4).

In de DSM-IV-TR werd een opsplitsing gemaakt in alcoholmisbruik en -afhankelijkheid.

• Alcoholmisbruik (voor diagnose is de aanwezigheid van 1 van deze 4 criteria vereist: 5, 6, 8 of wettelijke problemen).
• Alcoholafhankelijkheid (voor diagnose is de aanwezigheid van 3 van deze 7 criteria vereist: 1, 2, 3, 7, 9, 10, 11).

Deze opsplitsing is in de DSM-5 komen te vervallen. Maar in sommige onderzoeken worden de termen alcoholmisbruik en alcoholafhankelijkheid nog wel gebruikt.

Referenties

1. American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen DSM-5. Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th ed. Amsterdam: American Psychiatric Association p/a Uitgeverij Boom.
2. American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th edition, Text Revision (DSM-IV-TR). Washington, DC: American Psychiatric Association.
3. Sigling, H. (2016). Van DSM IV-TR naar DSM-5: Middelengebruik en gedragsverslavingen. Verslaving: Tijdschrift over verslavingsproblematiek, 12(4), 228-239.