Alcohol en luchtweginfecties

In dit dossier

Expertisecentrum Alcohol

Deze pagina is gemaakt door het Expertisecentrum Alcohol. Met wetenschappelijke kennis helpt het expertisecentrum professionals gezondheidsschade door alcohol terug te dringen. Op zoek naar informatie voor jezelf of een ander? Kijk op alcoholinfo.nl.

Blijf op de hoogte

Met de nieuwsbrief van het Expertisecentrum Alcohol:

E-mailadres(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Heeft u een vraag?

Stuur ons een mail
Expertisecentrum Alcohol

Overmatig drinken heeft impact op het immuunsysteem en kan zo het risico op luchtweginfecties vergroten en leiden tot een ernstiger verloop van luchtwegaandoeningen zoals longontstekingen. Geschat wordt dat de bijdrage van alcohol (Alcohol attributable fraction) bij het ontstaan van longontstekingen ongeveer 14 procent is [1]. Voor ouderen ligt dit percentage hoger dan voor jongeren. Er wordt een duidelijk verband gevonden tussen alcoholgebruik en een grotere kans op het ontwikkelen van bacteriële longontstekingen [2]. Hoewel iets minder sterk, zijn er ook aanwijzingen dat dit verband eveneens geldt voor virale luchtweginfecties en longontstekingen [3, 4].

Er zijn tenminste vier mogelijke mechanismen waarop alcohol de immuunfunctie vermindert en de kans op luchtweginfecties verhoogt:

  1. Alcohol tast de trilhaarfunctie in de bovenste luchtwegen aan, waardoor de eerste fysieke barrière minder goed werkt.
  2. Verder vermindert alcohol de functie van de epitheelcellen (eerste beschermlaag) in de onderste longen doordat er kleine beschadigingen in kunnen ontstaan [5, 6]. In eerste instantie zal iemand hier niet veel last van hebben. Bij infectie echter, kan het zijn dat die schade zorgt voor een ernstiger ziekteverloop.
  3. Daarnaast vermindert alcohol de functie van immuuncellen die werkzaam zijn in de longblaasjes om ziekteverwekkers op te ruimen (zie Figuur 1).
  4. Luchtweginfecties kunnen ook een ernstiger verloop hebben doordat alcohol de werking van het immuunsysteem in andere delen van het lichaam negatief beïnvloedt. Alcohol vermindert bijvoorbeeld ook de immuunfunctie van de darmen. Hierdoor hebben mensen die veel drinken een verminderde algemene weerstand en zijn ze gevoeliger voor een groot aantal gezondheidsproblemen [2, 6]. Zo tast alcohol de structuur en de werking van de eerste fysieke barrière in de darmen (beschermwal van het maagdarmsysteem) aan. Ook verandert alcohol de samenstelling van de bacteriën in de darmen en verstoort het de samenwerking tussen verschillende componenten van het immuunsysteem [8]. Daarnaast veroorzaakt alcohol kleine ontstekingen in de darmwand waardoor er ‘lekken’ in de darmwand kunnen ontstaan. Hierdoor kunnen ziekteverwekkers makkelijker in de bloedbaan terechtkomen [9]. Dit laatste wordt het leaky gut syndrome genoemd.

Door de beschadigingen aan de luchtwegen en de verminderde werking van immuuncellen in de longen kan een infectie bij overmatige drinkers tot een ernstiger ontwikkeling van het ziekteverloop leiden dan bij niet-drinkers. Daarnaast is alcoholgebruik geassocieerd met een grotere kans op een nadelige prognose na ziekenhuisopname op de IC. Zo is er een grotere kans op overlijden bij IC opname na infecties. Dit geldt zelfs al voor matig alcoholgebruik [7].

Figuur 1. Effect van alcohol op de luchtwegen [6] (© NIAAA). Tight junctions zijn een voorbeeld van de fysiek barrière. GM-CSF is een cytokine welke granulocyten en monocyt/macrofagen aantrekt, PMN staat voor polymorf mononucleaire cellen oftewel neutrofielen (zie Tabel 1 voor uitleg). ROS (reactieve zuurstof componenten) en elastase zijn producten die door neutrofielen worden gemaakt. Adhesie moleculen zijn belangrijk voor het rekruteren van cellen naar weefsels.

Tabel 1. Voorbeelden van effecten van alcohol op het immuunsysteem die de kans op (luchtweg)infecties verhogen. Voor een volledig overzicht, zie [2].

Type afweer Functie Effect van alcohol op afweer
Trilharen en deklaag luchtwegen Voorkomen dat ziekteverwekkers in het lichaam komen Trilhaarfunctie in de bovenste luchtwegen vermindert.

Barrièrefunctie van de deklaag (epitheel) in de lagere luchtwegen vermindert.
Maagdarm-barrière Voorkomen dat ziekteverwekkers in het lichaam komen Alcohol veroorzaakt kleine ontstekingen in de darmwand waardoor deze gaan ‘lekken’ en ziekteveroorzakers kunnen doorlaten in de bloedbaan.
Cytokines Cytokines zijn kleine moleculen die werken als chemische boodschappers. Ze reguleren cel-functies en spelen een rol in de communicatie tussen cellen. Het zijn de belangrijkste chemische boodschappers op het moment dat er een infectie en/of ontsteking speelt. Er zijn cytokines die ontstekingen bevorderen (pro-inflammatoire cytokines) en cytokines die ontstekingen remmen (anti-inflammatoire cytokines). Alcohol verandert cytokine-niveaus in diverse weefsels zoals de longen, de lever en hersenen.
Neutrofielen Type witte bloedcel voor algemene afweer. Neutrofielen vormen de grootste groep witte bloedcellen en maken ongeveer 60% uit van het totale aantal witte bloedcellen dat in een gezond lichaam aanwezig is Verminderde functie door alcohol
Macrofagen Type witte bloedcel die ziekteverwekkers opruimt. Het zijn zogenaamde ‘veelvraat’ cellen. Macrofaag betekent ‘veelvraat’. Verminderde functie door alcohol
T-cel Witte bloedcel voor specifieke afweer Verminderde functie door alcohol
B-cel Deel van het humorale immuunsysteem, verantwoordelijk voor antistof productie Verminderde functie door alcohol

Gerelateerde pagina's

Referenties

  1. NHS Health Scotland (2018). Hospital admissions, deaths and overall burden of disease attributable to alcohol consumption in Scotland. Edinburgh: NHS Health Scotland.
  2. Szabo, G., Saha, B. (2015). Alcohol's Effect on Host Defense. Alcohol Research: Current reviews, 37(2), 159–170.
  3. Boé, D.M., Nelson, S., Zhang, P. & Bagby, G.J. (2001). Acute ethanol intoxication suppresses lung chemokine production following infection with Streptococcus pneumoniae. Journal of Infectious Diseases 184(9), 1134–1142.
  4. Zhang, P., Bagby, G.J., Happel, K.I., et al. (2008). Alcohol abuse, immunosuppression, and pulmonary infection. Current Drug Abuse Reviews 1(1):56–67.
  5. Simet, S. & Sisson, J.H. Alcohol’s Effects on Lung Health and Immunity. Alcohol Research: Current reviews, 37(2), 199-208.
  6. Molina, P.E., Happel, K.I., Zhang, P., Kolls, J.K. & Nelson, S. (2010). Focus on: Alcohol and the immune system. Alcohol and Health, vol. 33, pp 97-108.
  7. Gacouin A,, Painvin B,, Coirier V,, Quelven Q,, Delange B,, Joussellin V,, Belicard F,, L'her F,, Maamar A,, Le Tulzo Y,, Tadié J.M., & J Crit Care. (2020). Impact on ICU mortality of moderate alcohol consumption in patients admitted with infection.  Feb 7;57:91-96. doi: 10.1016/j.jcrc.2020.02.008.
  8. Engen, P.A., Green, S.J., Voigt, R.M., Forsyth, C.B. & Keshavarzian, A. (2015). The Gastrointestinal Microbiome: Alcohol Effects on the Composition of Intestinal Microbiota. Research: Current reviews, 37(2), 223-236.
  9. Hammer, A.M.,  Morris, N.L., Earley, Z.M. & Choudhry, M.A. (2015). The First Line of Defense. The Effects of Alcohol on Post-Burn Intestinal Barrier, Immune Cells, and Microbiome. Research: Current reviews, 37(2), 209-222.