Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat sport en bewegen goed zijn voor de lichamelijke gezondheid. Op deze pagina gaan we ook in op het wetenschappelijke bewijs van de effecten van sport en bewegen op de mentale gezondheid.
Maureen Ros
Anneloes Leppers
Effecten sport en bewegen op lichamelijke gezondheid
De positieve effecten van bewegen op lichamelijke gezondheid zijn onmiskenbaar aangetoond. Voor volwassenen geldt dat voldoende bewegen de kans op hart- en vaatziekten en diabetes verlaagt. Bewegen hangt ook samen met een lager risico op vroegtijdig overlijden, borst- en darmkanker [1,5].
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.
![Figuur 1. Gezondheidseffecten van bewegen;
Uitkomsten van onderzoek bij volwassenen [2]](https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2023/05/onderzoek-bewegen.png "onderzoek bewegen")
![Figuur 2. Gezondheidseffecten van bewegen;
Uitkomsten van onderzoek bij ouderen [2]](https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2023/05/onderzoek-bewegen-2.png "onderzoek bewegen 2")
Effecten sport en bewegen op mentale gezondheid
Naast de algemeen bekende lichamelijke effecten heeft bewegen ook effecten op de mentale gezondheid. Zo verlaagt bewegen onder andere de kans op symptomen van depressie bij volwassenen [1,5]. Ook zitten mensen vaak lekkerder in hun vel en is er meer geloof in eigen kunnen na het bewegen. Daarnaast is bekend dat sport en bewegen door sociale interactie, sociale steun en samen bewegen ook het mentale welbevinden een boost kunnen geven [7].
Een oorzaak-gevolgrelatie is niet altijd vast te stellen, maar er lijkt sprake van een positieve spiraal: sporten en bewegen hangt samen met een betere mentale gezondheid, en dat leidt weer tot meer motivatie om te sporten en bewegen [2]. Ook lijkt er een verband tussen psychische gesteldheid van mensen en hoeveel zij sporten of bewegen: hoe minder goed iemand in zijn vel zit, hoe minder diegene in beweging is [1]. Aan de andere kant voldeed in 2022 38,7% van de mensen met een depressie aan de beweegrichtlijnen [3]. Dit is lager dan de 44% van de gehele Nederlandse bevolking die voldeed aan de beweegrichtlijn.
Hieronder gaan we dieper in op verschillende aspecten van mentale gezondheid waar sport en bewegen invloed op heeft.
Cognitie
Bewegen heeft een positief effect op cognitie, voornamelijk bij jeugd en oudere mensen. Cognitief functioneren gaat om de mentale processen die dagelijks nodig zijn, zoals het kunnen oplossen van problemen. Andere cognitieve functies zijn aandacht, geheugen, het leren van nieuwe dingen en nemen van beslissingen.
Verschillende onderzoeken laten zien dat bewegen samenhangt met een beter cognitief functioneren en academische uitkomsten bij jonge kinderen. Tijdens het bewegen stroomt er meer bloed door het hele lichaam [4, 7, 10]. Er gaat dus ook meer bloed naar de hersenen, wat de werking en ontwikkeling van de hersenen stimuleert. Dit draagt bij aan concentratie, leren, creativiteit, het probleemoplossend vermogen en het geheugen [4, 5, 7, 10].
Daarnaast voorkomt en vermindert bewegen cognitieve achteruitgang bij volwassenen en ouderen. Onderzoek laat zien dat lichamelijke activiteit bij ouderen samenhangt met beter cognitief functioneren, specifiek voor moeilijke cognitieve taken (zoals het geheugen en uitvoerende functies). Verder is er onderzoek dat laat zien dat hoge niveaus van lichamelijke activiteit samenhangen met een lagere kans op cognitieve achteruitgang en zelfs dementie [1,5,7].
Zelfvertrouwen
Een belangrijke factor voor lekker in je vel zitten is zelfvertrouwen. De effecten van sport en bewegen blijken het grootst op het domein (lichamelijke) eigenwaarde. Dit komt omdat een individu door sporten en bewegen nieuwe vaardigheden leert en meer gevoel van controle op de specifieke vaardigheden krijgt. Een vergroot gevoel van controle kan zorgen voor veranderingen in lichamelijke eigenwaarde, wat weer effect heeft op algemeen zelfvertrouwen [6, 7, 11].
Gemoedstoestand en emoties
Bewegen zorgt voor positieve veranderingen in gemoedstoestand en emoties. Onder gemoedstoestand wordt verstaan hoe iemand zich voelt op dagelijkse basis. Onder emoties verstaan we het gevoel naar aanleiding van een reactie op een bepaalde gebeurtenis [6].
Mensen die regelmatig sporten en bewegen ervaren minder angstige en depressieve gevoelens [2]. Een belangrijke kanttekening bij dit effect is dat het niet voor iedereen geldt. Mensen die niet gemotiveerd zijn om te bewegen of bewegen niet leuk vinden ervaren de positieve effecten van bewegen op emoties en gemoedstoestand minder snel. Ook zijn deze effecten minder snel aanwezig tijdens sport en bewegen op extreem hoge intensiteit, zoals tijdens High Intensity Training (HIT) training [6].
Plezier
Bewegen kan positieve emoties opleveren, zoals ‘plezier’ en ‘je goed voelen’. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het ervaren van plezier de belangrijkste reden en motivatie is voor deelname aan sport, zowel bij volwassenen als kinderen [6-9]. Je ervaart plezierige emoties onder andere doordat neurotransmitters zoals endorfines in het lichaam toenemen.
Sporten en bewegen gebeurt vaak in sociaal verband, denk aan teamsport of samen trainen. De sociale meerwaarde van sport lijkt daarmee voor de hand te liggen. De wetenschappelijke literatuur is echter niet eensgezind over het verband tussen sportdeelname en sociale ontwikkeling. Maar wanneer sport- en beweegactiviteiten op een gestructureerde, respectvolle en voor alle deelnemers veilige wijze worden georganiseerd, kunnen deze activiteiten bijdragen aan de sociale contacten [7]. Bij dit effect geldt ook de kanttekening dat wanneer iemand echt niet gemotiveerd is om te sporten en/of bewegen en dit niet leuk vindt, er minder tot geen effect op positieve emoties, zoals plezier, zal zijn [6-9].
Stressregulatie
In het geval van stress geeft het lichaam stresshormonen af. Bewegen draagt eraan bij dat de stresshormonen en -gevoelens die we ervaren geleidelijk afgevoerd worden. Dit zorgt ervoor dat we weer herstellen van de stressvolle situatie en beter in staat zijn met nieuwe stressprikkels in de toekomst om te gaan. Dit is van belang omdat bekend is dat langdurige stress samenhangt met verschillende psychische klachten zoals depressie, burn-out en angststoornissen [15].
Wanneer we niet bewegen na het ervaren van stress, kan dit dus zorgen voor een disbalans om met toekomstige stress om te kunnen gaan[15]. Wanneer iemand stress ervaart, is bewegen op matig intensief niveau bewegen (zoals fietsen of stevig wandelen) de beste oplossing in het kader van bewegen omdat dat het herstelproces ondersteunt [15].
Vermoeid gevoel en slaap
Mensen die regelmatig bewegen hebben minder vaak het gevoel geen energie te hebben of vermoeid te zijn. Daarnaast vallen mensen die regelmatig sporten en bewegen sneller in slaap, slapen ze langer en ook dieper [5,7,11-13]. Uit onderzoek blijkt dat slaap samenhangt met de mentale gezondheid. Zo kan slapeloosheid een oorzakelijke factor zijn bij het optreden van psychotische ervaringen en andere psychische problemen [14].
Lees hier meer over mentale gezondheid en bewegen
Meer weten of een vraag of opmerking?
Neem dan contact op met het Kenniscentrum sport & bewegen of stuur een mail naar het Expertisecentrum Mentale Gezondheid
Dit kennisdossier is gemaakt in samenwerking met Kenniscentrum Sport & Bewegen
